Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, tiết kiệm là một trong bốn đức tính của người cách mạng. Tư tưởng về tiết kiệm được thể hiện trong nhiều tác phẩm của Người, đặc biệt trong tác phẩm “Cần, Kiệm, Liêm, Chính” viết tháng 6 năm 1949, tại thôn Bòng, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, Tuyên Quang. Tác phẩm hàm chứa nội dung lớn: Cần, Kiệm, Liêm, Chính là nền tảng của đời sống mới, nền tảng của thi đua ái quốc. Cần, Kiệm, Liêm, Chính là những phẩm chất quy định “chất người”, cũng giống như:
.jpg)
Ảnh minh họa, nguồn internet
“Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông
Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc
Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính
Thiếu một mùa, thì không thành trời.
Thiếu một phương, thì không thành đất.
Thiếu một đức, thì không thành người”(1)
Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về Cần, Kiệm, Liêm, Chính hết sức sinh động và còn nguyên giá trị trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trong đó Kiệm là một trong những giá trị đạo đức truyền thống cần được gìn giữ và phát huy.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, Kiệm là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, bừa bãi. Năm 1945, trong bối cảnh đất nước vừa mới khai sinh, khó khăn chồng chất, đặc biệt nạn đói đang hoành hành, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi Nhân dân xây dựng hũ gạo tiết kiệm để giúp đỡ những người thiếu đói: “cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”(2). Người nêu một tấm gương sáng thực hiện hũ gạo tiết kiệm để cứu đói. Nhờ đẩy mạnh phong trào lao động sản xuất và hũ gạo tiết kiệm mà đất nước đã vượt qua những năm tháng khó khăn nhất. Chính cuộc đời giản dị và nếp sống mẫu mực, tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh là bài học về sự gần gũi, yêu thương, chia sẻ của lãnh tụ đối với Nhân dân và giá trị của việc thực hành tiết kiệm.
Tiết kiệm là đức tính cần phải rèn luyện thường xuyên. Sau khi kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dự báo khả năng có thể xảy ra khi cán bộ về xuôi: “Ta ở rừng núi, quen tiết kiệm của công, của riêng. Đó là điều tốt. Về xuôi, Bác chỉ nói vài cái nhỏ: phở ngon, rồi thì đồng hồ, bút máy, xe đạp… Nếu không giữ được thói quen tiết kiệm thì sẽ tham ăn ngon, tham mua các thứ xa hoa? Lương không đủ thì sẽ lấy ở đâu? Lúc ấy chỉ có 2 cách, một là ăn cắp của Chính phủ, hai là bị tiền mua chuộc”(3). Người kêu gọi cán bộ, đảng viên sống giản dị, tiết kiệm, coi đó là một trong những giải pháp hiệu quả nhất để chống lại những ham muốn, biến chất của cán bộ, đảng viên.
Tiết kiệm trở thành một trong những đạo lý và phương châm hành động của cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã khẳng định: “Chữ Cần, chữ Kiệm của Hồ Chủ tịch dân ta phải học vì nước ta còn nghèo, lại đương kháng chiến… Cần, Kiệm, Liêm, Chính là đặc điểm của một xã hội hưng thịnh”(4).
Trong khi đất nước còn khó khăn, đại đa số cán bộ, đảng viên và Nhân dân thực hành tốt chính sách tiết kiệm. Tuy nhiên, khi công cuộc đổi mới thành công, đất nước ngày càng phát triển, không ít cán bộ, đảng viên đã thoái hóa, biến chất, không thắng nổi chủ nghĩa cá nhân, dẫn đến những vi phạm về đạo đức, lối sống, thiếu trách nhiệm, tham ô, tham nhũng, lãng phí, vi phạm pháp luật.
Nói tiết kiệm không chỉ là nói đến một lối sống, một phương diện của đạo đức cá nhân mà mở rộng ra đó là quốc sách. Tiết kiệm và chống lãng phí là chính sách lớn của Đảng và Nhà nước trong những năm tháng trường kỳ kháng chiến, thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và tiến hành công cuộc đổi mới. Vấn đề tiết kiệm trong phạm vi cá nhân bao hàm 2 ý nghĩa: một là tiết kiệm để đảm bảo tiêu dùng trong xã hội, góp phần đưa đất nước phát triển giàu mạnh. Hai là, tiết kiệm là đạo đức, nhân cách của con người. Đối với đất nước, nội hàm của tiết kiệm không chỉ là chi tiêu tiết kiệm, không xa xỉ, hoang phí mà còn là sử dụng đúng mục đích, không bỏ phí đất đai, cách thức quản lý hiệu quả, không lãng phí thời gian, tài nguyên, tiền bạc của công, chất xám...
Tiết kiệm, chống lãng phí theo tinh thần Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết “Thực hành tiết kiệm” là hai thành tố gắn bó hữu cơ với nhau, là hai phẩm chất cần có để mỗi gia đình, đất nước và xã hội đi tới giàu có, thịnh vượng và phát triển. Bài viết của Tổng Bí thư không chỉ khơi dậy một giá trị đạo đức truyền thống mà còn mở ra một tư duy phát triển hiện đại, là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa bản sắc dân tộc và đổi mới, cải cách.
Thực hành tiết kiệm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tinh thần của Tổng Bí thư Tô Lâm, đồng thời nghiêm túc thực hiện các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm trong Chỉ thị số 42-CT/W ngày 16/01/2025 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư trong giai đoạn hiện nay vô cùng cần thiết. Mỗi cá nhân, tập thể cơ quan, đơn vị cần thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, góp phần củng cố nguồn lực phát triển đất nước, cùng cả nước bước vào kỷ nguyên giàu mạnh, văn minh và phát triển./.
An Nhiên
- Hồ Chí Minh toàn tập, NXBCTQGST, Hà Nội, 2011, t6, tr 117
- Hồ Chí Minh toàn tập, Sđd, t4, tr 33
- Hồ Chí Minh toàn tập, Sđd, t9, tr 46
- Báo chí Hồ Chí Minh, chuyên luận và tuyển chọn, NXBCTQGST, Hà Nội, 2017, tr 69