Đình Tân Trào. Ảnh: Ngọc Chiến
Điều quyết định đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của quá trình chuẩn bị về đường lối, căn cứ địa và lực lượng cách mạng của Đảng ta để tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền khi thời cơ đến. Đảng ta xác định phải xây dựng căn cứ địa cách mạng vững chắc ở Bắc Sơn, Cao Bằng, với các tên gọi khác nhau. Đặc biệt, chúng ta đã xây dựng Việt Bắc thành căn cứ địa hoàn chỉnh; là “hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam”. Trong đó, Tuyên Quang được xác định là “Thủ đô Khu giải phóng” “Thủ đô kháng chiến”. Việc xây dựng căn cứ địa vững chắc nhằm “tạo thế” quan trọng để Tổng khởi nghĩa đi đến thắng lợi sau này.
Với vai trò là trung tâm căn cứ cách mạng, Thủ đô Khu giải phóng, Tuyên Quang đã góp một phần quan trọng trong cuộc Cách mạng Tháng Tám vĩ đại.
Thứ nhất, Tuyên Quang là địa phương sớm xây dựng được cơ sở chính trị vững mạnh. Đêm 10-3-1945, cuộc Khởi nghĩa Thanh La thắng lợi, đây là cuộc khởi nghĩa cấp xã giành thắng lợi sớm nhất nước. Thừa thắng, quân khởi nghĩa tiến đánh đồn Đăng Châu. Ngày 14-3-1945, Đồn Đăng Châu của địch bị hạ. Ngày 16-3-1945, châu Tự Do và Ủy ban cách mạng lâm thời Châu Tự Do được thành lập. Đây là chính quyền cấp châu đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang cũng là của cả nước, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ở tỉnh Tuyên Quang. Châu Tự Do ra đời (bao gồm phần lớn vùng thượng huyện Sơn Dương) nhanh chóng trở thành căn cứ, trung tâm lãnh đạo quá trình khởi nghĩa giành chính quyền trong tỉnh và các vùng phụ cận. Từ đây, Cứu quốc quân và các đội tự vệ chia thành nhiều mũi tỏa đi các hướng hỗ trợ, lãnh đạo nhân dân nổi dậy giành chính quyền, mở rộng vùng giải phóng. Căn cứ địa cách mạng ở Tuyên Quang được xây dựng vững chắc, đáp ứng các điều kiện để lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Trung ương Đảng chọn làm nơi đặt đại bản doanh lãnh đạo cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công.
Thứ hai, với tinh thần yêu nước, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, trong điều kiện tiềm lực kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng Nhân dân các dân tộc Tuyên Quang đã vươn lên đáp ứng cao nhất cho nhu cầu của cách mạng. Trong bối cảnh Khu giải phóng chưa có nguồn thu, không có vật chất, ngân sách, kinh phí... mọi thứ đều dựa vào sự ủng hộ của Nhân dân. Ngay từ tháng 5-1945, Ủy ban nhân dân lâm thời các châu: Tự Do, Kháng Địch, Hồng Thái động viên toàn dân ủng hộ hàng chục tấn thóc, gạo nuôi quân. Trước yêu cầu cung cấp lương thực, thực phẩm cho Khu giải phóng, Ủy ban nhân dân lâm thời các châu huy động Nhân dân vận chuyển hết số thóc, gạo lấy được của Nhật - Pháp hiện còn lại ở các kho trong vùng giải phóng đưa về Tân Trào; đồng thời tiếp tục mở rộng cuộc vận động quyên góp trong toàn dân. Tính đến đầu tháng 8-1945, Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang đã ủng hộ và chuyển đến Tân Trào hơn 100 tấn lương thực, thực phẩm gồm: thóc, gạo, ngô, trâu, bò, lợn, gà, vịt, rau, củ, quả và hàng tấn muối (lúc đó l kg muối có thể đổi được trên 10kg gạo). Cùng với đó, Nhân dân còn ủng hộ ngày công, gỗ, tre, vầu, lá cọ để làm lán trại, nhà ở cho các cơ quan Trung ương.
Thứ ba, với vị thế là Thủ đô Khu giải phóng, quân và dân Tuyên Quang đã bảo vệ tuyệt đối an toàn lãnh tụ, cán bộ cách mạng và các cơ quan Trung ương. Từ tháng 5 năm 1945 đến khi kết thúc Đại hội Quốc dân (17-8-1945), Ủy ban nhân dân lâm thời các cấp trong khu căn cứ cách mạng Tân Trào còn nhiệm vụ bố trí lực lượng vũ trang địa phương tăng cường tuần tra canh gác và kiểm soát nghiêm ngặt mọi ngả đường, không để kẻ gian lọt vào khu căn cứ; đồng thời sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ lãnh tụ, bảo vệ các cơ quan đầu não của Trung ương, bảo vệ cán bộ tham dự Hội nghị thành lập Khu giải phóng; Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng và Đại hội Quốc dân Tân Trào.
Thứ tư, giải phóng thị xã Tuyên Quang, góp phần quan trọng vào thành công của Tổng khởi nghĩa trong toàn quốc. Khi chủ trương của Đảng về Tổng khởi nghĩa được truyền đi. Tuyên Quang - nơi có Tân Trào - Thủ đô Khu Giải phóng, Thủ đô cách mạng, nhận được mệnh lệnh khởi nghĩa của Ủy ban chỉ huy Lâm thời Khu giải phóng và của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc sớm hơn các địa phương khác. Giải phóng quân cùng lực lượng dân quân du kích, tự vệ kết hợp chặt chẽ với quần chúng cách mạng nổi dậy, liên tiếp hạ các đồn trại quân Nhật đang chiếm đóng ở các huyện rồi tiến lên giải phóng thị xã. Ngày 21-8-1945, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở thị xã Tuyên Quang giành thắng lợi. Sáng ngày 22-8-1945, thị xã Tuyên Quang sôi động náo nhiệt không khí tự do của những ngày khởi nghĩa thắng lợi, cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ được giương cao khắp các ngả đường, xóm phố. Một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại sân vận động thị xã. Ủy ban Cách mạng lâm thời tỉnh Tuyên Quang do đồng chí Nguyễn Công Bình làm Chủ tịch ra mắt trước hàng vạn đồng bào.
Sau gần sáu tháng diễn ra hết sức khẩn trương (từ khởi nghĩa Thanh La ngày 10-3 tới ngày 22-8-1945) cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh Tuyên Quang đã thắng lợi hoàn toàn, đóng góp quan trọng cho thành công rực rỡ của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 của dân tộc.
Những đóng góp to lớn của Nhân dân Tuyên Quang với Cách mạng Tháng Tám góp phần làm phong phú thêm nội dung giáo dục truyền thống, khơi dậy khát vọng cống hiến cho thế hệ trẻ của tỉnh.
Thứ nhất, giáo dục cho thế hệ trẻ tỉnh Tuyên Quang kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội
Đây là mục tiêu xuyên suốt của cách mạng Việt Nam, trong đó Cách mạng Tháng Tám năm 1945 được xem là điểm xuất phát của một thời kỳ cách mạng mới đấu tranh cho độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Với vị thế lịch sử là “Thủ đô Khu giải phóng” “Thủ đô kháng chiến” tuổi trẻ tỉnh Tuyên Quang là những người viết tiếp những trang sử vàng truyền thống của tỉnh, khơi dậy khát vọng cống hiến, góp sức đưa Tuyên Quang có những đóng góp quan trọng trong sự nghiệp xây dựng đất nước.
Giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ Tuyên Quang trung thành, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội trên cơ sở thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh để thế hệ trẻ có niềm tin khoa học vững chắc, niềm tự hào truyền thống quê hương cách mạng, tiếp thêm động lực phấn đấu xây dựng quê hương Tuyên Quang. Thế hệ trẻ cần nhận thức sâu sắc truyền thống quê hương, từ đó không ngừng đổi mới sáng tạo, phấn đấu vươn lên đóng góp tích cực trong công cuộc phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 còn chứng minh sự lựa chọn đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh khi vận dụng chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào giải quyết vấn đề dân tộc và thuộc địa. Vì thế, cần giáo dục cho thế hệ trẻ nhận thức sâu sắc rằng, để có được thắng lợi vĩ đại đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bôn ba khắp năm châu bốn biển, đúc kết những kinh nghiệm của cách mạng thế giới để lựa chọn con đường cách mạng vô sản cho dân tộc Việt Nam và cho đến nay thực tế đã chứng minh đó là con đường duy nhất đúng. Tuy vậy, các phần tử phản động, thế lực thù địch trong và ngoài nước đã và đang tìm mọi cách chống phá sự nghiệp cách mạng của chúng ta, thậm chí, một số người đã “trở cờ”, trắng trợn phủ nhận thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Hơn lúc nào hết, thế hệ trẻ cần có bản lĩnh chính trị, lập trường cách mạng noi gương các thế hệ cha anh đi trước, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ thành quả cách mạng của dân tộc Việt Nam, bằng những luận cứ, luận chứng thuyết phục, khẳng định giá trị của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam - cuộc cách mạng của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân để tiến lên một nấc thang mới trong tiến trình phát triển của dân tộc và nhân loại.
Thứ hai, giáo dục cho thế hệ trẻ truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường của dân tộc
Người dân Tuyên Quang tự hào với truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường được hội tụ và kết tinh qua những đóng góp to lớn trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Thế hệ trẻ Tuyên Quang hôm nay tự hào mang trong mình truyền thống của quê hương cách mạng. Truyền thống đó là giá trị mà biết bao thế hệ cán bộ và Nhân dân Tuyên Quang đã dày công vun đắp, tạo ra những giá trị bất diệt, là nguồn lực nội sinh để phát triển quê hương. Truyền thống đó cần được thế hệ trẻ hôm nay thể hiện bằng việc ra sức đóng góp công sức, trí tuệ để góp phần xây dựng quê hương, đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Thứ ba, giáo dục cho thế hệ trẻ truyền thống đoàn kết khắc phục khó khăn, cần cù sáng tạo, đồng tâm hiệp lực
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã cho thấy những giá trị của tinh thần đoàn kết dân tộc, khắc phục khó khăn, cần cù sáng tạo, đồng tâm hiệp lực để đứng lên đấu tranh giành thắng lợi. Trong Cách mạng Tháng Tám, ở thời điểm khó khăn nhất, toàn thể dân tộc Việt Nam đã phát huy tinh thần đoàn kết, nhất tề đứng dậy khởi nghĩa giành lấy chính quyền trong toàn quốc. Trong Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”. Những giá trị đó hiện nay cần tiếp tục được khơi dậy và nhân lên gấp bội, khi một dân tộc đã đoàn kết một lòng thì sẽ làm được những điều to lớn, phi thường. Thế hệ trẻ Tuyên Quang hôm nay cần phát huy tinh thần đổi mới sáng tạo, không ngừng học tập, rèn luyện làm giàu tri thức, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, thách thức, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.
Thứ tư, giáo dục cho thế hệ trẻ tinh thần nhân văn: thủy chung, nghĩa tình, đoàn kết, gắn bó
Trong điều kiện tiềm lực kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng với tinh thần yêu nước, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân các dân tộc Tuyên Quang đã vươn lên đáp ứng cao nhất cho nhu cầu của cách mạng. Đây là bài học lớn cho thế hệ trẻ hôm nay, để xác lập các tiêu chí, chuẩn mực thanh niên trong thời kỳ mới dựa trên nền tảng văn hóa, xem những giá trị về đạo đức, cốt cách với những đặc trưng như: thủy chung, nghĩa tình, đoàn kết, gắn bó, … là hành trang bước ra thế giới../.
La Hồng Hải