Cứ vào dịp cuối tháng 8 âm lịch, người dân vùng cao Na Hang lại được thưởng thức loại trái cây đặc biệt - "hồng không hạt”. Hồng không hạt theo tiếng của dân tộc Tày còn được gọi là “mác hồng” hay gọi là hồng ngâm do trước khi ăn, phải ngâm qua nước để khử chát.
Tại Na Hang hồng không hạt được trồng nhiều tại những nơi có độ cao dưới 800m so với mặt nước biển ở một số thôn bản các xã Yên Hoa, Côn Lôn, Thượng Nông, nơi có khí hậu và thổ nhưỡng đặc thù.
Khi chín, quả chuyển sang màu vàng đẹp mắt
Hồng không hạt chín vào thời điểm khoảng cuối tháng 8 âm lịch. Hồng không hạt thường được trồng ở bờ ao, những nơi ấm mướt, khí hậu mát mẻ. Như cái tên vốn có của nó, hồng không hạt là một loại quả không có hạt, vỏ quả màu vàng đỏ khi chín; tai quả to, quả không cứng và không chát, vị ngọt dịu đến ngọt đậm sau khi ngâm, quả nhiều cát đường và rất giòn.
Hồng không hạt được trồng ở bờ ao tại xã Côn Lôn
Hồng không hạt tốt nhất và an toàn nhất do người dân trồng ở nơi có nguồn nước sạch, vùng đất mà chưa bị tác động của con người nhiều, quả hồng không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật mà là trái tự nhiên. Quả hồng có vị ngọt, có đường cát, sinh sôi trên đất có dầu khoáng nên có vị khác với hồng nơi khác.
Theo kinh nghiệm của người dân, khi hái hồng đúng độ chín, đem về ngâm xuống nước sạch, ngâm ngay sẽ cho chất lượng quả tốt và ngon nhất. Hái hồng nên vào buổi sáng hoặc buổi chiều mát. Quả hái về, xếp nhẹ nhàng vào các sọt có thể vận chuyển đi xa và bảo quản được lâu. Bà con trong các thôn bản còn sử dụng nước lần trong mát chảy từ các ngọn núi cao để ngâm. Nước ngập khoảng 15 - 20cm, ngâm từ ba đến bốn ngày đêm, quả hồng sẽ hết nhựa chát và chuyển thành vị ngọt, khi đó vớt ra rửa sạch, để ráo nước là có thể ăn. Trong quá trình ngâm, có thể hòa cùng với nước một chút gio bếp sẽ khử chát nhanh hơn.
Đến nay, trên địa bàn huyện Na Hang, diện tích hồng không hạt đạt 677 ha, diện tích dự kiến cho thu hoạch 395 ha, sản lượng ước đạt 1.739 tấn. Diện tích hồng không hạt tiến hành cải tạo, thâm canh, sản xuất đảm bảo tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm, VietGAP là 43ha. Đầu mùa, giá thị trường khoảng 60.000 – 70.000 đồng/kg.
Vào mùa thu, quả hồng không hạt thường được dùng làm quà biếu cho bạn bè và người thân. Vị ngọt đậm, giòn, thơm, khiến những người đã từng thưởng thức thứ đặc sản vùng sơn cước này nhớ mãi không quên./.
Mộc Miên