Nét đặc sắc trong trang phục của người Dao Tiền Tuyên Quang

Một trong những điểm khác biệt để nhận biết các ngành Dao chính là ở bộ trang phục, đặc biệt là bộ nữ phục. Phụ nữ mỗi ngành Dao ở Tuyên Quang có trang phục khác nhau. Nếu màu sắc chủ đạo của phụ nữ Dao Đỏ là màu đỏ thì gam màu chủ yếu của phụ nữ Dao Tiền là màu chàm và trắng.

Trang phục của phụ nữ Dao Tiền Tuyên Quang

Để có một bộ trang phục ưng ý, cần phải trải qua nhiều công đoạn như trồng bông, se sợi, dệt vải, nhuộm lá đến cắt may, thêu thùa... Trang phục truyền thống của người Dao Tiền phân thành 3 loại là trang phục nam, trang phục nữ và trang phục nghi lễ, nhưng vẫn gồm các thành phần chính sau: Khăn vấn đầu, dây lưng, áo, váy.

Đối với trang phục của phụ nữ Dao Tiền gồm có: Khăn đội đầu, áo dài, thắt lưng, váy, xà cạp.

Áo màu chàm đen, xẻ giữa, từ cổ tới ngực đính hai hàng dọc những miếng bạc mỏng giống hình bạc trắng đã cắt đôi với năm hàng ngang, phía dưới cùng là hình hai đồng bạc trắng để nguyên. Áo dài tới nửa đùi, xẻ tà; vạt, gấu và tay áo được thêu trang trí bằng những đường chỉ nhiều màu chạy song song. Vạt áo và sau lưng áo có thêu một số hoa văn trang trí màu trắng. Lưng áo có đính một xâu đồng tiền xu nhỏ và tua chỉ đỏ. Áo không có cúc nên khi mặc, người ta vắt chéo hai vạt áo để che kín ngực, hai tà áo gần như chồng khít lên nhau, sau đó dùng thắt lưng buộc ra ngoài.

Hoa văn trên váy áo phụ nữ Dao Tiền

Váy của phụ nữ Dao Tiền là loại váy quây kín, ngắn đến gối, xoè rộng. Nửa trên của váy màu chàm đen, nửa dưới trang trí hoa văn màu xanh lơ bằng kỹ thuật in sáp như người Mông Hoa. Hoa văn trên váy chạy theo chiều ngang, hình sóng nước.

Đi kèm với trang phục là khăn đội đầu và dây xà tích bằng bạc, trên dây xà tích có treo nhiều vật dụng được làm bằng bạc rất tinh xảo như; hộp đựng vôi để ăn trầu, hình con cá lớn, cá nhỏ (tượng trưng cho cuộc sống sung túc), những quả chuông bằng bạc…gia đình giàu có thì dây xà tích lớn hơn và nhiều vật dụng hơn. 

Một số vật dụng kèm với trang phục của người Dao Tiền

Khăn đội đầu là tấm vải màu trắng dài khoảng một sải, có thêu hoa văn hai đầu. Khi đội, người ta vắt hai đầu khăn về phía trước để hình hoa văn thêu lộ ra phía hai bên mang tai và đỉnh đầu.

Xà cạp màu chàm đen, hình tam giác, thêu trang trí ở cạnh và có dây buộc. Người ta quấn từ đầu cổ chân đến quá đầu gối và buộc lại. Thắt lưng nhỏ, bằng vải chàm hoặc tơ tằm màu đỏ, trắng, xanh tuỳ theo sở thích. Phụ nữ Dao Tiền đeo vòng cổ, vòng tay, khuyên tai, xà tích, nhẫn bằng bạc, cổ đeo 8 dây hạt cườm (2 dây ngoài cùng nhiều màu, 6 dây giữa hạt màu đen).

Dân tộc Dao Tiền mùa lễ hội

Trang phục nam gồm: áo cánh, quần, khăn tương tự như của người Dao Đỏ. Khăn đội đầu của nam bằng vải chàm đen, dài khoảng 280cm, rộng khoảng 30cm. Khăn nam giới cũng thêu hoa văn như nữ giới. Khi đội, gấp khăn làm tư theo chiều dọc rồi cuốn lên đầu nhiều vòng, còn đầu thừa gài vào bên trong vành khăn. Áo ngắn màu chàm đen, cổ tròn, nở ngực, không khoét nách, tay đấu thẳng vào thân. Nẹp ngực, gấu của hai thân trước và sau đều được trang trí bằng chỉ màu. Nẹp áo thân bên trái còn đính thêm một miếng vải đỏ hình chữ nhật, dìa từ chân cổ áo xuống quá chỗ xẻ tà một chút. Miếng vải này được thêu kín các hoạ tiết hoa văn bằng chỉ màu. Quần cắt theo kiểu chân què, cạp lá tọa giống như kiểu quần nữ, chỉ khác là dưới gấu quần không thêu chỉ màu.

Phụ nữ Dao Tiền (xã Hồng Thái, huyện Na Hang) tại Hội thi Thêu khăn, vẽ áp ong trên trang phục người Dao Tiền

Trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang, người Dao Tiền sinh sống chủ yếu ở các huyện như: Na Hang, Chiêm Hóa, Hàm Yên... Ngày nay, theo sự phát triển của xã hội, người Dao Tiền chỉ mặc trang phục truyền thống vào những ngày lễ, Tết hoặc dịp trọng đại của gia đình, vì vậy việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa qua trang phục dân tộc của người Dao Tiền là việc làm rất cần thiết, để từ đó khơi dậy niềm tự hào và nâng cao nhận thức về văn hóa dân tộc cho các thế hệ trẻ./.

Mộc Miên