Tuyên Quang – vùng đất lịch sử hai lần là Căn cứ địa cách mạng của cả nước

Ảnh minh họa: Tất Thắng

Lần thứ nhất: Sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, ngày 28/01/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc. Người chọn Cao Bằng để xây dựng và từng bước mở rộng căn cứ địa cách mạng. Tháng 5 năm 1945, Người từ Pác Bó, Cao Bằng về Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang. Sau cuộc hành trình dài 16 ngày, Người đến thôn Pác Hóp, xã Linh Phú, huyện Chiêm Hóa, Tuyên Quang. Ngày 21/5/1945, Người đến Hồng Thái, huyện Sơn Dương, sau đó vượt sông Phó Đáy vào làng Kim Long, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương. Tại đây, Bác ở nhà cụ Nguyễn Tiến Sự một thời gian ngắn rồi chuyển lên lán Nà Lừa. Đầu tháng 6 năm 1945, Người chỉ đạo thành lập Khu giải phóng, lấy Tân Trào làm trung tâm, xây dựng chính quyền và quân đội cách mạng. Tân Trào trở thành thủ đô khu giải phóng và sau đó là thủ đô lâm thời của nước Việt Nam mới.

Tại Tân Trào, Trung ương Đảng và Bác Hồ đã có những quyết định quan trọng, lãnh đạo thành công cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước; là nơi diễn ra những sự kiện trọng đại, có ý nghĩa quyết định vận mệnh dân tộc: Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng (họp từ 13 đến ngày 15/8/1945 tại khu rừng Nà Lừa) quyết định chớp thời cơ lãnh đạo Nhân dân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, cử ra Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc; Quốc dân Đại hội Tân Trào, tiền thân của Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) họp tại đình Tân Trào (ngày 16,17/8/1945) thể hiện niềm tin sâu sắc của Nhân dân cả nước đối với Đảng, Bác Hồ, sự đoàn kết nhất trí của toàn dân trong giờ phút quyết định vận mệnh đất nước. Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, trước khi rời Tân Trào về thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cử cán bộ ở lại, tiếp tục củng cố Khu căn cứ địa Tân Trào và dự báo “Biết đâu chúng ta còn trở lại đây nhờ cậy đồng bào lần nữa”.

Lần thứ hai: Tháng 12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở lại Tuyên Quang lãnh đạo toàn dân kháng chiến.

Nơi Bác ở, làm việc đầu tiên là Làng Sảo, xã Hợp Thành, huyện Sơn Dương (từ ngày 2/4/1947). Tuyên Quang - Thủ đô Khu giải phóng năm xưa đã trở thành Thủ đô Kháng chiến, là nơi ở, làm việc của Trung ương Đảng, Bác Hồ, Quốc Hội, Chính phủ và hầu hết các bộ, ban, ngành Trung ương. 11 bộ của Chính phủ đặt trụ sở tại các huyện, thị trong tỉnh, tập trung ở các huyện Sơn Dương, Chiêm Hóa, Yên Sơn; 65 cơ quan Trung ương đặt trụ sở tại 111 địa điểm khác nhau trên tất cả các huyện, thị xã của tỉnh Tuyên Quang.

Suốt chặng đường kháng chiến, Bác đã ở, làm việc tại Tuyên Quang gần 6 năm. Người đã cùng Trung ương Đảng tổ chức thành công nhiều đại hội, hội nghị, phiên họp quan trọng của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Mặt trận…, ra những quyết sách lớn để đẩy mạnh kháng chiến thắng lợi. Đó là Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (từ ngày 11 đến ngày 19/2/1951) tại thôn Phú An, xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, là đại hội đầu tiên của Đảng được tổ chức ở trong nước và là Đại hội duy nhất cho đến nay được tổ chức ngoài thủ đô Hà Nội. Đại hội đã hoàn chỉnh và bổ sung đường lối cách mạng, quyết định những chính sách, biện pháp đưa cuộc kháng chiến chống Pháp đến thắng lợi. Tiếp đó là Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh - Liên Việt; Hội nghị liên minh Nhân dân ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia (3/1951); Đại hội các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc (tháng 5/1952).

Kim quan, Yên Sơn là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở, làm việc, trực tiếp chỉ đạo cuộc tấn công chiến lược Đông Xuân 1953 – 1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ. Người dự Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa III, chuyển cách mạng sang giai đoạn mới. Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Người lên đường về Thủ đô Hà Nội.

Tuyên Quang cũng là nơi diễn ra những hoạt động ngoại giao quan trọng của Bác Hồ, như các cuộc đón tiếp, làm việc với Chính phủ kháng chiến Lào và Mặt trận lào yêu nước Itsxala, đoàn cố vấn Trung Quốc, đại diện các Đảng Cộng sản: Pháp, Thái Lan, Liên Xô.

Trong thời gian ở Tuyên Quang, Chủ tịch Hồ Chí Minh có nhiều bài viết, bài phát biểu về đạo đức cách mạng và rèn luyện đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, như: “Cách làm việc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách”; “Chủ nghĩa cá nhân”; “Thuốc đắng dã tật, nói thật mất lòng”; “Thế nào là Liêm”; “ Tự phê bình” “Cần tẩy sạch bệnh quan liêu, mệnh lệnh”… để xây dựng đội ngũ cán bộ cách mạng kiên trung, cùng toàn dân tộc làm nên thắng lợi vĩ đại của cuộc cách mạng.

Nguyễn Nhung

Tài liệu TK: Bác Hồ với Tuyên Quang, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007