Mô hình du lịch cộng đồng homestay tại Làng văn hoá Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương
Tuyên Quang là vùng đất có lịch sử văn hoá lâu đời với nhiều lợi thế về môi trường thiên nhiên và môi trường văn hoá để phát triển bền vững. Tuyên Quang có hai lợi thế và hai nét đặc sắc về văn hoá để làm động lực phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đó chính là: Nhiều di tích lịch sử (tiêu biểu có Khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Tân Trào, Khu di tích lịch sử Địa điểm tổ chức Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng...) và cảnh quan kỳ thú (tiêu biểu có Khu Danh thắng quốc gia đặc biệt Na Hang - Lâm Bình) và hai nét đặc sắc về văn hoá là: Văn hoá đa dạng với 22 dân tộc và con người Tuyên Quang thân thiện với các đặc trưng yêu nước, đoàn kết, nghĩa tình, trí tuệ, kỷ cương, sáng tạo.
Tập trung khai thác 2 lợi thế ở Tuyên Quang
Ngày 16/6/2021, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang (khoá XVII) đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TU về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, xác định tiềm năng về văn hoá cần được khai thác hiệu quả để phục vụ phát triển du lịch. Theo đó, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã ban hành nhiều đề án, kế hoạch để phát triển du lịch thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh; trong Đề án phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng tỉnh Tuyên Quang, giai đoạn 2023-2030, những giá trị văn hoá lịch sử cách mạng được xây dựng thành sản phẩm du lịch tham quan, nghiên cứu các di tích văn hoá lịch sử, cách mạng, trong đó các hoạt động tham quan du lịch chủ yếu gắn với các di tích ở Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Tân Trào, Kim Bình. Nhóm sản phẩm du lịch văn hoá, lịch sử cách mạng “du lịch về nguồn Thủ đô Khu giải phóng - Thủ đô kháng chiến” được xác định là thế mạnh, đặc trưng riêng của Việt Bắc nói chung và của tỉnh Tuyên Quang, đây là định hướng chiến lược của tỉnh trong phát triển kinh tế - xã hội và giữ vững an ninh chính trị vì có khả năng liên kết cao giữa các địa phương trong vùng và tính giáo dục truyền thống cách mạng, yêu nước của dân tộc.
Tuyên Quang có nhiều cảnh quan thiên nhiên với những thắng cảnh kỳ thú, độc đáo hấp dẫn, vùng núi cao có khí hậu mát mẻ, trong đó nổi bật là hồ thuỷ điện Tuyên Quang gắn với khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng Na Hang, suối khoáng Mỹ Lâm, Thác Bản Ba... Đây là nguồn tài nguyên du lịch phong phú để phát triển du lịch cho khách có thu nhập cao với dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp và chăm sóc sắc đẹp. Bên cạnh đó, Tuyên Quang có nhiều núi non trùng điệp, có những đỉnh cao trên 1.000 mét so với mặt nước biển (đỉnh Cham Chu 1.587m) được bao phủ bởi một thảm thực vật nhiệt đới khá dày, trong đó có nhiều dược liệu quý như sa nhân, thục, sâm...; nằm trong vòng cung Ngân Sơn, Tuyên Quang có nhiều sông, suối, là nguồn thuỷ sinh cung cấp thuỷ sản đặc biệt ngon, chất lượng để chế biến thực phẩm chức năng, thức ăn dinh dưỡng cao cấp...; nghệ thuật ẩm thực của người vùng cao Tuyên Quang nếu biết kết hợp các sản vật, khai thác bằng nét độc đáo, sẽ có xu hướng phát triển khá tốt, có thể mang lại nhiều lợi nhuận.
Theo lộ trình đề ra tại Nghị quyết số 29-NQ/TU, đến năm 2025, Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Tân Trào của Tuyên Quang sẽ cơ bản đáp ứng các tiêu chí khu du lịch Quốc gia; khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm là khu du lịch nghỉ dưỡng sinh thái cao cấp; Danh thắng Quốc gia đặc biệt Na Hang - Lâm Bình là trung tâm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch khám phá có thương hiệu cấp quốc gia, tiến tới thương hiệu quốc tế. Mục tiêu đến năm 2025, đón ba triệu lượt khách du lịch, đạt trên 4.800 tỷ đồng[1]; đóng góp cho GRDP từ 6% trở lên; tạo việc làm cho trên 25.000 lao động.
Tăng cường bảo tồn và gìn giữ, phát huy 2 nét đặc sắc về văn hoá Tuyên Quang
Tuyên Quang có 22 dân tộc cùng chung sống trên tổng diện tích tự nhiên trên 5.800 km2 . Sự đa dạng văn hóa trên cùng một mảnh đất có thể tạo ra các sự kiện, lễ hội, và triển lãm thu hút du khách và đầu tư. Bản sắc, giá trị văn hóa của cộng đồng các dân tộc ở tỉnh Tuyên Quang được hình thành trong thời gian rất dài và lan tỏa trong không gian một cách rộng rãi. Nó không chỉ phản ánh chiều sâu tâm hồn, trí tuệ của con người Tuyên Quang mà nó tác động tới sự phát triển của tỉnh. Hệ giá trị văn hóa nổi bật nhất của con người Tuyên Quang từ xưa đến nay chính là yêu nước, đoàn kết, nghĩa tình, trí tuệ, kỷ cương, sáng tạo. Sự am hiểu về văn hoá của con người Tuyên Quang đã góp phần vào việc xây dựng tinh thần đồng thuận và đoàn kết trong cộng đồng, giúp tạo ra một môi trường xã hội tích cực và hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển.
Khi các giá trị văn hóa thẩm thấu vào các hoạt động sống của con người, vào các lĩnh vực của đời sống xã hội, nó sẽ góp phần điều chỉnh các hoạt động của con người - xã hội theo hướng nhân văn, hướng tới cái đúng, cái tốt, cái đẹp. Không chỉ là nền tảng tinh thần, là hệ điều tiết cho quá trình phát triển mà trong xã hội hiện đại, văn hóa còn được kì vọng tham gia trực tiếp vào sự phát triển kinh tế, là nguồn lực cho sự phát triển kinh tế. Và thực tế, nhiều cộng đồng, nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công khi khai thác hiệu quả lợi ích kinh tế từ các sáng tạo văn hóa.
Nhắc đến Tuyên Quang là người ta nghĩ đến những lễ hội đặc sắc[2], trong đó có Lễ hội Thành Tuyên - Lễ hội được sách Kỷ lục Guiness Việt Nam xác nhận là Lễ hội có nhiều mô hình đèn Trung thu độc đáo, lớn nhất Việt Nam; hiện nay, Lễ hội Thành Tuyên được kì vọng tham gia trực tiếp vào sự phát triển kinh tế, là nguồn lực cho sự phát triển kinh tế của cả tỉnh. Với sự sáng tạo và đổi mới lễ hội theo từng giai đoạn đã tạo môi trường thúc đẩy ngành công nghiệp văn hoá phát triển như du lịch, biểu diễn nghệ thuật, quảng cáo, triển lãm... tất cả sẽ có thể phát triển khi lễ hội thu hút hàng triệu lượt người mỗi năm; lĩnh vực công nghiệp văn hoá nhất định sẽ mang lại sự tăng trưởng nhanh, bền vững hơn bất cứ ngành công nghiệp nào khác bởi yếu tố giảm bất bình đẳng về hưởng thụ văn hoá tinh thần và bảo vệ môi trường.
Bên cạnh đó, sản phẩm du lịch văn hoá cộng đồng homestay được hình thành và phát huy hiệu quả, giúp người dân ở các địa phương trong tỉnh chuyển đổi kinh tế, tăng thu nhập, nâng cao đời sống. Hiện nay có khá nhiều mô hình du lịch cộng đồng homestay thành công, đạt hiệu quả trong đầu tư, khai thác như: Nà Tông, Nặm Đíp, Nà Đông, Bản Biến (huyện Lâm Bình); Khau Tràng (huyện Na Hang); Bản Ba (huyện Chiêm Hoá); Tân Lập (huyện Sơn Dương)... Mỗi mô hình được Nhân dân địa phương sáng tạo thành một không gian nghệ thuật dân gian có những nét đặc sắc riêng, có sức cuốn hút đối với du khách.
Đến nay, tỉnh Tuyên Quang đang sở hữu 01 bảo vật quốc gia (tấm bia chùa Bảo Ninh, Sùng Phúc); 425 di sản văn hoá phi vật thể, trong đó có 17 di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia. Không những thế, một số giá trị văn hoá phi vật thể của Tuyên Quang đã vượt khỏi biên giới lãnh thổ quốc gia, được cộng đồng quốc tế tôn vinh, đó là di sản văn hóa thực hành của người Then Tày, Nùng, Thái của 11 tỉnh, thành, trong đó có Tuyên Quang được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Con người Tuyên Quang thân thiện, chăm chỉ làm việc thay cho hay tự nói về mình; nét đặc sắc thứ hai về văn hoá con người đã thu hút du khách và đối tác khắp mọi miền đến đầu tư lâu dài, góp phần tăng trưởng kinh tế rất rõ rệt.
Văn hoá cũng có vai trò trong việc tăng cường nhận thức về lịch sử và văn hoá quốc gia, góp phần vào việc tạo dựng niềm tự hào của dân tộc trong truyền thống dựng nước và giữ nước, bảo đảm giữ vững an ninh quốc gia. Các di tích lịch sử gắn với cách mạng kháng chiến ở Tuyên Quang đã và đang được bảo tồn, phát huy, góp phần giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống đấu tranh bảo vệ Tổ quốc.
Tóm lại, văn hoá đóng vai trò rất quan trọng, không chỉ ở mức độ phát triển văn hoá một cộng đồng mà còn góp phần tạo động lực phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh.
[1] Kết quả năm 2023, tỉnh đã thu hút được 2,650 triệu lượt khách du lịch; doanh thu xã hội về du lịch đạt 3.200 tỷ đồng.
[2] Tuyên Quang có 49 lễ hội, trong đó có 43 lễ hội truyền thống, 06 lễ hội văn hoá.
Hoàng Mai