Tuyên Quang là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, nơi diễn ra những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc. Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và kháng chiến chống thực dân Pháp, Tuyên Quang là Thủ đô Khu giải phóng - Thủ đô kháng chiến, nơi Trung ương Đảng, Bác Hồ đã ở và làm việc. Với gần 500 di tích lịch sử, văn hóa, trong đó có những di tích có giá trị lịch sử quan trọng khắc ghi những sự kiện lịch sử vẻ vang của Đảng, của dân tộc, gắn liền với cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và các bộ, ban, ngành, cơ quan Trung ương, như: Lán Nà Nưa, đình Tân Trào, lán Hang Bòng, Khu Lập Binh - Bình Yên, Khu Khuôn Điển - Kim Quan, Kim Bình... Tuyên Quang được ví như "bảo tàng cách mạng" của cả nước. Đó là kho tư liệu vô giá của lịch sử Đảng và lịch sử cách mạng Việt Nam, là địa chỉ đỏ trong công tác giáo dục truyền thống cách mạng, là điểm hẹn về nguồn của các thế hệ người Việt Nam, là điểm đến hấp dẫn trong hành trình tham quan, nghiên cứu của khách quốc tế.
Phát huy thế mạnh của vùng đất giàu truyền thống cách mạng, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giáo dục lịch sử, trong quá trình lãnh đạo, Đảng bộ tỉnh thường xuyên quan tâm công tác giáo dục lịch sử, xác định đây là nhiệm vụ quan trọng trong việc huy động sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác tư tưởng trong tình hình mới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Nhờ vậy, công tác giáo dục lịch sử đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, cụ thể:
Ngành tuyên giáo của tỉnh đã tích cực tham mưu cấp ủy ban hành nhiều văn bản để chỉ đạo công tác giáo dục lịch sử cho đảng viên, đoàn viên, hội viên, sinh viên, học sinh và các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, trong đó nổi bật là Đề án 06-ĐA/TU ngày 31/5/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về đổi mới, nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2022 - 2025, qua đó nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân, của cả hệ thống chính trị trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống lịch sử, văn hóa; khơi dậy niềm tự hào, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng cống hiến và trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên, người dân, nhất là thế hệ trẻ đối với quê hương, đất nước. Tích cực định hướng công tác giáo dục lịch sử Đảng, lịch sử địa phương trong các cơ sở giáo dục. Quan tâm việc đổi mới phương pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng, trong đó sử dụng hình thức tổ chức lớp học qua các hoạt động ngoại khóa, các hoạt động về nguồn, hành trình về các địa chỉ đỏ tại các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh, nhận chăm sóc các di tích, nhà bia tưởng niệm, thắp nến tri ân các anh hùng liệt sĩ... Tuyên Quang là một trong những tỉnh đứng đầu cả nước về hoàn thành các ấn phẩm lịch sử Đảng bộ ở cả 3 cấp tỉnh - huyện - xã, tính đến thời điểm hiện nay trên địa bàn tỉnh đã phát hành trên 300 ấn phẩm lịch sử, truyền thống, kỷ yếu vời hàng ngàn đầu sách, trong đó: Cấp tỉnh đã hoàn thành biên soạn lịch sử Đảng bộ tỉnh đến năm 2005, đang triển khai biên soạn ấn phẩm lịch sử Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang, giai đoạn 2006 - 2020; 10/10 đảng bộ các huyện ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Tỉnh ủy; 138/138 đảng bộ xã, phường, thị trấn hoàn thành biên soạn, xuất bản lịch sử đảng bộ, nhiều cơ quan, đơn vị đã xuất bản các ấn phẩm lịch sử, truyền thống, kỷ yếu của ngành. Các cuốn lịch sử, truyền thống đã xuất bản đảm bảo về chất lượng nội dung, hình thức, là tài liệu giáo dục quan trọng, có tác dụng tích cực trong việc giáo dục truyền thống cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và nhân dân các dân tộc trong tỉnh. Đổi mới biên soạn tài liệu tuyên truyền, giáo dục lịch sử thông qua việc biên soạn, biên tập và mã hóa QR code cho các ấn phẩm, infographic để đăng tải trên hệ thống trang thông tin điện tử, mạng intenet, mạng xã hội, sử dụng hệ thống truyền thanh không dây...
Các cấp, các ngành tích cực tham mưu cấp ủy tổ chức kỷ niệm các ngày lễ lớn, qua đó làm nổi bật vị thế của tỉnh Tuyên Quang trong chiều dài phát triển lịch sử của dân tộc và giá trị các di tích lịch sử tại Tuyên Quang: Tổ chức kỷ niệm 190 năm Ngày thành lập tỉnh (04/11/1831 - 04/11/2021); kỷ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03/02/1930 - 03/02/2020) và 80 năm ngày thành Chi bộ Mỏ than (20/3/1940 - 20/3/2020); kỷ niệm 75 năm Ngày Bác Hồ trở lại Tuyên Quang lãnh đạo toàn quốc kháng chiến (02/4/1947-02/4/2022)… Tổ chức trưng bày, giới thiệu sách, báo, tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng; triển lãm sách, báo, tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh; xây dựng phóng sự tài liệu tái hiện lịch sử “Thủ đô Khu giải phóng, Thủ đô kháng chiến”; tổ chức liveshow “Tự hào Tuyên Quang”, cuộc thi “Tìm hiểu các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang”,... Là tỉnh có nhiều điểm di tích cách mạng, cùng với triển khai thực hiện Đề án 06-ĐA/TU ngày 31/5/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành quy định tạm thời về tổ chức các ngày kỷ niệm trong tỉnh, tổ chức dâng hương tại các khu, điểm di tích và công trình văn hóa quan trọng trên địa bàn tỉnh, qua đó hoạt động về nguồn, dâng hương, chăm sóc điểm di tích thường xuyên được các cấp, các ngành quan tâm, đặc biệt là các cơ sở giáo dục. Tính từ tháng 6/2022 đến tháng 10/2023 đã có 1,2 triệu lượt khách tham quan tại các điểm di tích, khu di tích. Năm 2023 ngành giáo dục đã tổ chức cho học sinh 327 buổi học tập tại bảo tàng, các điểm di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh; tổ chức 220 buổi với 16.614 lượt học sinh tham gia hành trình về nguồn, kết nạp Đoàn - Hội - Đội tại các khu di tích lịch sử cách mạng; nhận chăm sóc gần 300 điểm di tích lịch sử trên toàn tỉnh. Qua đó, giúp cán bộ, đảng viên và thế hệ trẻ hiểu sâu sắc về lịch sử truyền thống cách mạng, góp phần vào giáo dục lịch sử Đảng, lịch sử đảng bộ địa phương, từ đó khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng.
Tính từ năm 2018 đến nay, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy phối hợp với Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức 03 lớp tập huấn nghiệp vụ công tác nghiên cứu, biên soạn, tuyên truyền lịch sử Đảng, truyền thống cách mạng cho gần 500 lượt cán bộ của ban tuyên giáo các cấp, giảng viên Trường Chính trị, trung tâm chính trị huyện thành phố, giảng viên các trường đại học, cao đẳng, phổ thông, thành viên ban biên soạn lịch sử, truyền thống các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh. Ban Tuyên giáo các cấp thường xuyên tổ chức hoạt động kiểm tra, khảo sát việc thực hiện công tác giáo dục lịch sử tại cơ sở, từ đó kịp thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nhân rộng cách làm hay, mô hình tốt trong việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục lịch sử Đảng, kịp thời tham mưu cho cấp ủy kịp thời chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục lịch sử.
Những kết quả đạt được của công tác giáo dục lịch sử đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, giáo dục truyền thống cách mạng, củng cố niềm tin và tự hào về lịch sử vẻ vang của Đảng, của dân tộc, bồi dưỡng tinh thần yêu nước cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, đồng thời bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo động lực trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, còn một số tồn tại, hạn chế như: Công tác giáo dục lịch sử chưa được thực hiện thường xuyên, chủ yếu tập trung vào các đợt cao điểm, các ngày lễ lớn. Hình thức, phương pháp tuyên truyền chưa phong phú; việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và phát động các phong trào thi đua, hưởng ứng các cuộc thi về tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng, truyền thống cách mạng còn hạn chế. Nhiều địa danh lịch sử, các công trình nghiên cứu lịch sử, văn hóa địa phương đã xuất bản nhưng chưa được giới thiệu, tuyên truyền, giáo dục rộng rãi trong nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên ít hiểu biết về văn hóa, lịch sử và truyền thống cách mạng của địa phương. Tài liệu học tập, tuyên truyền; phương pháp giảng dạy, giới thiệu về lịch sử, văn hóa địa phương cho các đối tượng tính hấp dẫn chưa cao trong khi môi trường giáo dục đang chịu sự tác động, chi phối của mặt trái cơ chế thị trường, của công nghệ thông tin, mạng xã hội và hội nhập quốc tế... Để công tác giáo dục lịch sử trên địa bàn tỉnh đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thiết thực, trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, cụ thể:
Một là, tiếp tục nâng cao chất lượng tham mưu thực hiện hiệu quả công tác giáo dục lịch sử Đảng, trọng tâm là việc thực hiện Đề án số 06-ĐA/TU ngày 31/5/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ về đổi mới, nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2022 - 2025 gắn với thực hiện Chỉ thị 20-CT/TW ngày 18/01/2022 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục tăng cường, nâng cao chất lượng nghiên cứu, biên soạn, tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng và các văn bản chỉ đạo trung ương, của tỉnh về lĩnh vực giáo dục lịch sử… Qua đó, nâng cao hơn nữa nhận thức cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ trên địa bàn tỉnh về vị trí, vai trò của công tác giáo dục lịch sử.
Thế hệ trẻ tỉnh Tuyên Quang hưởng ứng cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu tỉnh Tuyên Quang - 190 năm hình thành và phát triển (1831-2021)”
Hai là, cấp ủy đảng, chính quyền, các cấp, các ngành, các địa phương tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và tổ chức thực hiện tốt công tác giáo dục lịch sử của địa phương, xem đó là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cả trước mắt và lâu dài. Thông qua các việc làm thiết thực để góp phần bồi dưỡng cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, nhất là thế hệ trẻ tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc; nêu cao ý chí tự lực, tự cường, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Ba là, ngành tuyên giáo cần nâng cao chất lượng biên soạn, thẩm đinh và xuất bản các ấn phẩm lịch sử phục vụ công tác giáo dục lịch sử. Tăng cường hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao trình độ tuyên truyền cho cán bộ, công chức, viên chức, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên để làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử. Tăng cường hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các việc thực hiện Chỉ thị 20-CT/TW và Đề án 06-ĐA/TU và các văn bản hướng dẫn của Trung ương về công tác lịch sử Đảng, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện công tác lịch sử trên địa bàn tỉnh.
Bốn là, ngành giáo dục triển khai, chỉ đạo cụ thể công tác giáo dục lịch sử, văn hóa địa phương ở các cấp học; đưa nội dung này vào chương trình ngoại khóa để học sinh tiếp cận từ sớm; kiểm tra công tác biên soạn, thẩm định, cập nhật tài liệu dạy học, tài liệu tham khảo về giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa vùng đất và con người Tuyên Quang trong các cơ sở giáo dục; quản lý tốt các hoạt động tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu các di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật, danh lam thắng cảnh trên địa bàn. Ngành văn hóa cần phát huy vai trò hệ thống các bảo tàng, thư viện; thực hiện các giải pháp đồng bộ, toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm để xây dựng, trùng tu, bảo dưỡng, bảo vệ các di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng có nguy cơ hư hỏng, xuống cấp.
Năm là, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp tổ chức tuyên truyền sâu rộng trong cán bộ và nhân dân về ý nghĩa, vai trò, sự cần thiết của công tác giáo dục lịch sử, văn hóa địa phương; tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan có các hoạt động thiết thực làm tốt công tác này. Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn thường xuyên phối hợp với ngành giáo dục và đào tạo, ngành văn hóa, các cấp, các ngành, các địa phương đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa, truyền thống cách mạng thông qua các chương trình, chủ đề, chủ điểm hoạt động của Đoàn, Hội, Đội. Tổ chức tốt các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn, các hoạt động tham quan học tập thực tế các khu di tích lịch sử cách mạng, di tích văn hóa, bảo tàng, thư viện, danh lam thắng cảnh...
Sáu là, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, Báo Tuyên Quang, các cơ quan thông tin đại chúng tăng cường đổi mới hình thức, phương pháp cách thức tuyên truyền, giáo dục tuyền thống cách mạng thông qua xây dựng, duy trì chuyên mục về truyền thống lịch sử cách mạng trên các cổng thông tin, mạng xã hội, hệ thống phát thanh để người đọc, người nghe truy cập tìm hiểu; tăng cường sử dụng công nghệ thông tin để tuyên truyền về các địa danh, nhân vật, sự kiện lịch sử, di tích lịch sử cách mạng...
Nguyễn Văn Đức