Khoa học công nghệ là một trong những nguồn lực quan trọng, tác động lớn đến sự phát triển của bất cứ quốc gia nào trên thế giới. Khoa học công nghệ góp phần nâng cao năng xuất lao động, năng lực cạnh tranh, giảm sức lao động cần thiết, giảm chi phí của sản phẩm, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Xu hướng của các quốc gia hiện nay đều đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ.
Ảnh minh họa: Tất Thắng
Xác định vai trò quan trọng của khoa học, công nghệ, đặc biệt đối với công cuộc đổi mới, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên quan tâm xây dựng tiềm lực phát triển khoa học, công nghệ. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã coi khoa học, công nghệ “giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội của đất nước”(1). Hiến pháp năm 2013 bổ sung: “Phát triển khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội của đất nước”(2). Văn kiện Đại hội XII của Đảng xác định: “Phát triển mạnh mẽ khoa học, công nghệ, làm cho khoa học, công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng xuất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh”(3).
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng là: “Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng xuất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế…”(4).
Trước sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học công nghệ, để vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Các quan điểm chỉ đạo trong Nghị quyết nêu rõ:
Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới. Các quốc gia muốn phát triển nhanh và bền vững, đều phải coi trọng khoa học và công nghệ, tích cực đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của người dân, trong đó đội ngũ doanh nhân có vai trò quan trọng đối với phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện, được triển khai quyết liệt, đồng bộ, nhất quán, lâu dài với những giải pháp mang tính đột phá, cách mạng. Người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính, nhà khoa học là nhân tố then chốt. Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Những nội dung trọng tâm, cốt lõi trong thực hiện phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược, trong đó, thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước. Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật bảo đảm yêu cầu quản lý và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Chú trọng bảo đảm nguồn nhân lực trình độ cao cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Có cơ chế, chính sách đặc biệt về nhân tài. Phát triển hạ tầng, nhất là hạ tầng số, công nghệ số trên nguyên tắc “hiện đại, đồng bộ, an ninh, an toàn, hiệu quả, tránh lãng phí”, làm giàu, khai thác tối đa tiềm năng của dữ liệu, đưa dữ liệu thành tư liệu sản xuất chính, thúc đẩy phát triển nhanh cơ sở dữ liệu lớn, công nghiệp dữ liệu, kinh tế dữ liệu.
Phát triển nhanh và bền vững, từng bước tự chủ về công nghệ, nhất là công nghệ chiến lược; ưu tiên nguồn lực quốc gia đầu tư cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Phát huy tối đa tiềm năng, trí tuệ Việt Nam gắn với nhanh chóng tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến của thế giới; đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, chú trọng nghiên cứu cơ bản, tiến tới tự chủ và cạnh tranh về công nghệ ở một số lĩnh vực Việt Nam có nhu cầu, tiềm năng, lợi thế.
Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng; bảo đảm an ninh mạng, an ninh dữ liệu, an toàn thông tin của tổ chức và cá nhân là yêu cầu xuyên suốt, không thể tách rời trong quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong giai đoạn hiện nay để có lực lượng sản xuất hiện đại, nhằm xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Vì vậy, cần sự quan tâm, ủng hộ của tất cả người dân và doanh nghiệp. Mỗi người, tùy theo năng lực, khả năng của mình, hãy tích cực tham gia phong trào “học tập số” để trở thành những “công dân số”, góp phần đạt mục tiêu Nghị quyết 57-NQ/TW đề ra./.
Nguyễn Nhung
(1) Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1992
(2) Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013
(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, tr 119-120
(4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, tr 335
(5) Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia