Xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng góp phần giáo dục đạo đức, hình thành nhân cách tốt đẹp đối với thanh niên Việt Nam hiện nay_Ảnh: Tư liệu
Vai trò của việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng
Thứ nhất, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng là sự chấp hành, thực hiện các quan điểm chỉ đạo, định hướng của Đảng và Nhà nước về xây dựng, phát triển thanh niên. Để thanh niên có thể trở thành chủ nhân tương lai của đất nước, gánh vác trọng trách lớn lao mà đất nước, lịch sử giao phó, thế hệ trẻ Việt Nam cần sự phát triển toàn diện về mọi mặt, bao gồm cả thể lực, trí lực và tâm lực. Trong đó, yếu tố “tâm lực” có vị trí hết sức quan trọng, là cơ sở, nền tảng để phát triển thể lực và trí lực. Như vậy, nếu các chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng được xây dựng thành công thì sẽ tác động sâu sắc tới nhận thức, quan điểm của thanh niên đối với chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; định hướng cho sự phát triển nhân cách, đạo đức của thanh niên, trước hết và cụ thể là trên không gian mạng - môi trường mà hiện nay đa số giới trẻ đều tham gia. Mặt khác, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng cũng nhằm tuyên truyền các quan điểm chỉ đạo, định hướng của Đảng và Nhà nước về xây dựng, phát triển thanh niên. Bởi, khi các chuẩn mực này được xây dựng và thực hiện, lan tỏa rộng rãi trong xã hội, thanh niên sẽ tìm hiểu, nghiên cứu và tuân theo các chuẩn mực nói trên. Thông qua nội dung của các chuẩn mực, thế hệ trẻ “gián tiếp” nắm bắt quan điểm, định hướng của Đảng và Nhà nước; nhận thức rõ “hình mẫu thanh niên” chuẩn mực trong văn hóa ứng xử trên không gian mạng cần hướng tới. Quá trình “thẩm thấu” này diễn ra một cách tự nhiên, có chiều sâu và tác động tích cực, góp phần làm thay đổi trực tiếp nhận thức, hành vi ứng xử của thanh niên trên không gian mạng.
Thứ hai, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng có ý nghĩa hết sức to lớn đối với sự nghiệp xây dựng văn hóa, con người Việt Nam hiện nay. Bởi, thanh niên là lực lượng có thế mạnh về sức trẻ, sự nhiệt huyết, tư duy sáng tạo và kỹ năng được tích lũy, rèn luyện trong bối cảnh đất nước hội nhập, nếu các đặc điểm này được phát huy theo chiều hướng tích cực, có định hướng đúng đắn thì đây sẽ là lực lượng tiên phong, đông đảo, mạnh mẽ, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng văn hóa, con người Việt Nam. Tuy nhiên, thanh niên chưa có nhiều vốn sống, ít trải nghiệm, chính vì thanh niên dễ tiếp thu cái mới, nên có thể đồng thời bị hấp dẫn bởi những cái mới mang mặt tiêu cực. Do đó, nếu không có sự quan tâm, định hướng, giáo dục phù hợp thì thanh niên rất dễ có nhận thức và hành vi đi ngược lại với chuẩn mực văn hóa, ảnh hưởng đến sự phát triển của thanh niên nói riêng cũng như sự phát triển của xã hội nói chung. Ngoài ra, thông qua việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử cho thanh niên trên không gian mạng, các giá trị văn hóa Việt Nam nói chung, giá trị văn hóa ứng xử nói riêng được cụ thể hóa thành tiêu chí, quy tắc; là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền tham khảo, nghiên cứu xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng đối với các tầng lớp, thành phần khác trong xã hội, đóng góp thiết thực vào phục vụ xây dựng văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới.
Thứ ba, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng góp phần giáo dục đạo đức, hình thành nhân cách tốt đẹp đối với thanh niên Việt Nam hiện nay. Có thể nói, các chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng có vai trò, ý nghĩa rất lớn đối với mỗi đoàn viên, thanh niên, thông qua các chuẩn mực, mỗi thanh niên sẽ có được định hướng, tiêu chí để tự rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, văn hóa cá nhân. Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng, bởi bên cạnh vai trò giáo dục của gia đình, nhà trường, xã hội, mỗi thanh niên cần phát huy vai trò “tự giáo dục” của bản thân mình dựa trên những nguyên tắc và chuẩn mực mà xã hội quy định. Các chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng sẽ góp phần đắc lực trong việc tác động và làm thay đổi nhận thức, hành vi của thanh niên trong cuộc sống nói chung, trên không gian mạng nói riêng trên cơ sở định hướng theo giá trị văn hóa ứng xử mang nét đẹp của truyền thống dân tộc và giá trị văn hóa tiến bộ, văn minh của thế giới. Việc xây dựng các chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng giúp cho tầng lớp thanh niên được hoạt động, tương tác trong một môi trường văn hóa số lành mạnh, an toàn. Đây là một trong những điều kiện quan trọng, quyết định đến sự hình thành, phát triển nhân cách tốt đẹp của mỗi thanh niên; đồng thời, tạo môi trường tích cực nhằm tác động đến chủ thể khác trên không gian mạng trong quá trình cùng tham gia, hoạt động, tương tác với thanh niên hiện nay.
Thứ tư, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng góp phần lan tỏa giá trị văn hóa ứng xử trong phạm vi gia đình, cộng đồng, xã hội. Phạm vi cộng đồng ở đây có thể được nhận thức ở nhiều cấp độ, như cộng đồng dân cư, nơi mà đoàn viên, thanh niên sinh sống; nhà trường, cơ quan, đơn vị nơi đoàn viên, thanh niên học tập, công tác, cũng như chính cộng đồng mạng. Tuy nhiên, dù ở phạm vi, cấp độ nào, khi các chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng được thực hiện và lan tỏa sẽ tác động không nhỏ đến việc xây dựng văn hóa ứng xử nói riêng và phát triển nền văn hóa mới nói chung; mặt khác, góp phần đắc lực vào việc chống những biểu hiện, hành vi, cử chỉ,… phản văn hóa, phi văn hóa, lệch chuẩn, đi ngược lại giá trị văn hóa ứng xử truyền thống tốt đẹp của dân tộc cũng như giá trị văn hóa ứng xử tiến bộ, phù hợp với tinh hoa văn hóa nhân loại.
Kinh nghiệm của một số quốc gia về xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng
Nhận thức được vai trò của việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng, nhiều quốc gia trên thế giới đã đưa ra những chính sách phù hợp để góp phần vào việc xây dựng không gian mạng an toàn, lành mạnh, tích cực đối với thanh niên cũng như các chủ thể tham gia khác. Chẳng hạn, Australia thành lập Ủy viên An toàn điện tử (eSafety Commissioner) là cơ quan quản lý độc lập của Australia về an toàn trực tuyến. Cơ quan này hoạt động từ năm 2015 đến nay, thực hiện chức năng phổ cập các thông tin hữu ích cho thanh niên cũng như nhiều tầng lớp khác trong xã hội về các rủi ro an toàn trực tiếp cũng như xử lý, xóa bỏ các nội dung độc hại, hướng đến việc giúp thanh niên nói riêng và người dân Australia nói chung có những trải nghiệm trực tuyến an toàn, lành mạnh, thúc đẩy các hành vi tích cực trên không gian mạng.
Singapore là một trong những quốc gia quan tâm đến việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng từ rất sớm, khi mà nội dung về “Sức khỏe mạng” (Cyber Wellness) được Bộ Giáo dục Singapore đưa vào chương trình giảng dạy cho học sinh. Theo đó, chương trình này tập trung vào xây dựng niềm vui, hạnh phúc của người học khi họ tham gia, hiện diện trên không gian mạng; đồng thời, trang bị cho học sinh nói chung và thanh niên nói riêng kiến thức, kỹ năng để khai thác tiềm năng của không gian mạng, phục vụ những mục đích tích cực, hình thành thái độ lành mạnh, trách nhiệm xã hội khi tham gia, hiện diện trên không gian mạng.
Tương tự như Australia và Singapore, Trung Quốc là quốc gia rất quan tâm đến việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng cho giới trẻ. Những năm gần đây, Bộ Giáo dục Trung Quốc tăng cường giáo dục về kiến thức kỹ thuật số cho thanh niên, học sinh thông qua những khóa học về thông tin và công nghệ. Tương tự một số quốc gia, nước Hàn Quốc đưa nội dung “đạo đức mạng” (Cyber ethics) vào chương trình giáo dục quốc dân để trang bị cho thanh niên, học sinh kiến thức về tầm quan trọng của sự tôn trọng trong quá trình giao tiếp trên không gian mạng, hậu quả của hành vi tiêu cực trên không gian mạng, từ đó định hình việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông một cách có đạo đức. Nhật Bản cũng là quốc gia quan tâm đến việc trang bị cho thanh niên, học sinh kiến thức về internet để hình thành ý thức, trách nhiệm của giới trẻ khi tham gia vào không gian mạng. Những nội dung này xoay quanh các chủ đề về quyền riêng tư, cách thức giao tiếp phù hợp trên không gian mạng cũng như những nội dung về bắt nạt trực tuyến… Như vậy, việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử cho thanh niên trên không gian mạng đã và đang được nhiều quốc gia trên thể giới quan tâm và tiến hành xây dựng. Việc học hỏi, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của các quốc gia này sẽ góp phần thúc đẩy hiệu quả việc xây dựng chuẩn mực văn hoá ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng, đồng thời khắc phục được hạn chế các nước đi trước.
Thực trạng xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng hiện nay
Hiện nay, công nghệ thông tin đang phát triển như vũ bão, cùng với đó là sự phát triển nhanh chóng, phong phú và đa dạng của nhiều loại hình phương tiện thông tin hiện đại, là điều kiện thuận lợi cho thanh niên Việt Nam tiếp nhận thông tin từ nhiều nguồn thông tin khác nhau, đặc biệt là các phương tiện thông tin được phát triển trên không gian mạng, như báo mạng điện tử, Facebook, Zalo, Tiktok,… Bên cạnh những lợi thế tích cực thì những luồng thông tin xấu, độc, phản văn hóa, phản tuyên truyền, bao gồm các thông tin sai trái, thù địch,… gây tác động tiêu cực đến thanh niên. Thậm chí, trong một số thời điểm, thông tin sai trái trên không gian mạng đã ảnh hưởng lớn, dẫn đến trạng thái phân tâm, lo lắng, hoài nghi, dao động trong một bộ phận không nhỏ thanh niên.
Nhận thức được mặt tích cực cũng như tiêu cực trên không gian mạng, Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm và có nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật về xây dựng chuẩn mực đạo đức, trong đó có xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam(1). Tại Hội nghị Trung ương 7 khóa X, Đảng ta đã ban hành Nghị quyết số 25-NQ/TW, về “Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Đến Đại hội XIII của Đảng xác định, phải “tăng cường giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên”(2); đồng thời, “Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên internet. Kiên quyết đấu tranh, loại bỏ các sản phẩm, thông tin độc hại, xuyên tạc, phản động, ảnh hưởng xấu đến ổn định chính trị - xã hội, thuần phong mỹ tục”(3).
Việc quán triệt, phổ biến, giới thiệu các nghị quyết, chỉ thị, bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng của Đảng và Nhà nước cho cán bộ, đảng viên, nhân dân và nhất là đội ngũ thanh niên được chú trọng và tăng cường(4). Hoạt động tuyên truyền, giáo dục ở nhiều đơn vị, địa phương có nhiều sáng tạo, đa dạng về nội dung và hình thức, triển khai chọn lọc, trọng tâm, trọng điểm. Bên cạnh đó, hoạt động tuyên truyền của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã có những kết quả nổi bật, góp phần phát huy vai trò tuyên truyền, giáo dục, định hướng tư tưởng, định hướng thông tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng(5), giúp quản lý đoàn viên và tuyên truyền kiến thức về chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trong đó có bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng cho đoàn viên thanh niên, cùng nhiều phương thức tuyên truyền khác. Nhờ mạng xã hội, nhiều chiến dịch truyền thông được lan tỏa và thực hiện thành công.
Việc triển khai, tổ chức thực hiện quy định về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng đã được triển khai đồng bộ ở tất cả các cấp qua nhiều phong trào thiết thực, tiêu biểu là mô hình thí điểm “Sử dụng mạng xã hội an toàn cho học sinh, sinh viên tỉnh Quảng Ninh” (theo Kế hoạch số 139/KH-UBND, ngày 17-5-2022, của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh, về việc xây dựng thí điểm mô hình “Sử dụng mạng xã hội an toàn cho học sinh, sinh viên tỉnh Quảng Ninh”). Bên cạnh đó, thực hiện Quyết định số 1299/QĐ-TTg, ngày 3-10-2018, của Thủ tướng Chính phủ, về “Phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025”” được hầu hết cơ sở giáo dục trển khai thực hiện thường xuyên, nghiêm túc thông qua hội nghị cán bộ, viên chức (dành cho cán bộ, giảng viên), tuần sinh hoạt công dân, hội nghị dân chủ sinh viên (dành cho sinh viên), đem lại hiệu quả thiết thực.
Công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng được chú trọng và thực hiện nghiêm túc. Về phương diện quản lý nhà nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng mạng xã hội, sử dụng mạng xã hội không đúng làm ảnh hưởng đến văn hóa, xã hội. Cùng với đó, Trung ương Đoàn đã tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giám sát và phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của tổ chức đoàn các cấp, tập trung vào chính sách, pháp luật liên quan đến thanh niên. Phát huy vai trò của cấp bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên trong giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên theo Kế hoạch số 99-KH/TWĐTN-BKT, ngày 10-9-2018, của Ban Bí thư Trung ương Đoàn, “Về việc thực hiện Quy định số 124-QĐ/TW ngày 02-02-2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên”. Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi, đôn đốc thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát…
Bên cạnh kết quả đạt được, việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng hiện nay vẫn còn một số hạn chế nhất định, như hệ thống văn bản hướng dẫn luật, bộ quy tắc ứng xử đã được ban hành, áp dụng, nhưng chưa đủ sức răn đe. Việc nghiên cứu, ban hành quy định về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng hiện nay mới do một số cơ quan có thẩm quyền ban hành, chưa cụ thể hoá bộ quy tắc ứng xử phù hợp với mỗi cơ quan, đơn vị, tổ chức; chưa có quy định hay bộ quy tắc ứng xử riêng cho đối tượng là thanh niên. Bên cạnh đó, một số cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị, địa phương chưa quan tâm xây dựng văn bản chỉ đạo tuyên truyền, phổ biến cho thanh niên về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng, mà chỉ lồng ghép nội dung này vào hoạt động tuyên truyền chỉ thị, nghị quyết của Đảng và một số hoạt động tuyên truyền về văn hóa. Công tác chỉ đạo, định hướng thông tin trong tuyên truyền, phổ biến cho thanh niên về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng có lúc, có việc chưa thấu đáo; định hướng tuyên truyền, tổ chức hoạt động tuyên truyền ở từng đơn vị, địa phương chưa thể hiện rõ tính tổng thể, thiếu chiều sâu, thiếu tính thường xuyên, thiếu trọng tâm, trọng điểm. Mặt khác, do chưa có bộ phận chuyên trách đảm nhiệm tuyên truyền về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng nên nội dung tuyên truyền chủ yếu chỉ được lồng ghép trong chương trình, kế hoạch tuyên truyền, hội nghị, hội thảo, tọa đàm, diễn đàn, hoạt động sinh hoạt ngoại khóa tại cơ sở giáo dục - đào tạo hoặc qua các buổi sinh hoạt của đoàn thanh niên… Công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng còn chưa được nhận thức đúng và hành động quyết liệt; còn thiếu trách nhiệm, buông lỏng vai trò lãnh đạo, quản lý, thụ động, trông chờ, ỷ lại việc chỉ đạo của cấp trên; chưa đủ sức ngăn chặn, phòng ngừa hoặc sớm phát hiện, giải quyết vi phạm phức tạp xảy ra ở cơ sở.
Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng trong thời gian tới
Trước tiên, ở cấp trung ương, cần nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống, khoa học về các giá trị văn hóa ứng xử Việt Nam; về bản chất, đặc trưng, xu hướng vận động, biến đổi của không gian mạng và thanh niên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Bởi, chuẩn mực văn hóa ứng xử là sự cụ thể hóa các giá trị văn hóa ứng xử. Theo đó, để nhận diện, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử con người Việt Nam nói chung, nhận diện, xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng của thanh niên Việt Nam nói riêng, cần đẩy mạnh việc nghiên cứu giá trị văn hóa ứng xử ở nhiều phương diện khác nhau, chú trọng việc nghiên cứu giá trị văn hóa ứng xử Việt Nam truyền thống kết hợp với tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa ứng xử của nhân loại để xác định, xây dựng giá trị văn hóa ứng xử Việt Nam hiện đại, phù hợp với công cuộc đổi mới đất nước.
Bên cạnh đó, không gian mạng là một địa hạt có tính chất hết sức phức tạp và quy mô rộng lớn, nên việc nhận diện bản chất, đặc trưng và khuynh hướng vận động, phát triển của không gian mạng là hết sức quan trọng, cấp bách. Bởi, chỉ khi thực hiện tốt được công việc nói trên mới có thể đánh giá toàn diện về những tác động tích cực cũng như tiêu cực của không gian mạng đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội nói chung và đối với thanh niên Việt Nam nói riêng. Hơn nữa, sự phát triển như vũ bão của khoa học - công nghệ khiến nhiều mặt của đời sống thay đổi một cách nhanh chóng, trong đó có không gian mạng là một trong những lĩnh vực thay đổi nhanh nhất, phức tạp nhất. Điều này đòi hỏi nhận thức về không gian mạng của các chủ thể liên quan trực tiếp và gián tiếp đến việc xây dựng văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam hiện nay trên không gian mạng cần có sự thay đổi kịp thời, phù hợp.
Thanh niên Việt Nam “là lực lượng có độ tuổi sung sức nhất về thể chất và phát triển trí tuệ, luôn năng động, sáng tạo, muốn tự khẳng định mình, là lực lượng có tiềm năng to lớn, đã và đang giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển đất nước hiện nay và tương lai”(6) nên cần được quan tâm đặc biệt trước những tác động to lớn mà không gian mạng mang lại. Theo đó, cần phát huy tối đa những mặt tích cực và giảm thiểu mặt tiêu cực của không gian mạng đối với văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam. Để thực hiện có hiệu quả nội dung trên, cần có sự tham gia quyết liệt của các chủ thể liên quan.
Thứ hai, các cơ quan tham gia vào việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng (cơ quan quản lý thông tin và truyền thông, cơ quan quản lý văn hóa, cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo, cơ quan thực hiện công tác thanh niên các cấp) cần thể hiện quyết tâm cao, ý chí quyết liệt trong quá trình tổ chức thực hiện, đặc biệt đẩy mạnh hơn nữa việc tuyên truyền, giáo dục thông qua hình thức nêu gương hoặc các biện pháp, chế tài phù hợp như:
1- Cần cụ thể hóa bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng đã được ban hành bảo đảm phù hợp với đặc thù, đặc điểm của cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Đặc biệt, cần chú trọng đến đối tượng thanh niên trong việc cụ thể hóa những nội dung trong bộ quy tắc ứng xử thành các nội quy, quy định tương ứng với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương, đơn vị. Hơn nữa, cần mở rộng phạm vi từ “mạng xã hội” đến “không gian mạng” để các quy tắc ứng xử mang tính khái quát hơn, bao trùm hơn và phát huy tính hiệu quả cao hơn.
2- Việc tuyên truyền, phổ biến các nội dung về chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng cũng như nội dung của các văn bản có liên quan cần được phổ biến rộng rãi hơn đến lực lượng thanh niên. Để điều này được thực hiện một cách hiệu quả thì cách thức tuyên truyền, phổ biến cần liên tục đổi mới, phù hợp với tâm tư, nguyện vọng, đặc tính của thanh niên Việt Nam hiện nay. Các cơ quan có thẩm quyền ở các cấp cần có những hoạt động, chương trình, biện pháp nêu gương, tuyên dương những thanh niên gương mẫu, có lối ứng xử chuẩn mực, có văn hóa trong mọi lĩnh vực, nhất là trên không gian mạng. Đồng thời, các cơ quan có thẩm quyền từ trung ương đến địa phương cần tuyên truyền, lan tỏa những tác động tích cực của không gian mạng đối với thanh niên Việt Nam hiện nay để lực lượng này nắm bắt và vận dụng trong việc học tập, tích lũy tri thức, rèn luyện nhân cách, trau dồi, tu dưỡng đạo đức, lối sống. Mặt khác, nội dung tuyên truyền cần đề cập tới những tác động tiêu cực, mặt trái của không gian mạng đối với thanh niên Việt Nam hiện nay, để thế hệ trẻ Việt Nam nắm bắt và nhận diện rõ, từ đó tích cực, chủ động, tự giác hình thành lối ứng xử chuẩn mực, có văn hóa trên không gian mạng.
3- Việc tổ chức thực hiện các văn bản, quy định của Đảng và Nhà nước về chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng cần thực hiện quyết liệt, hiệu quả, đi vào chiều sâu, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể trong giải quyết những vấn đề “nhức nhối” nảy sinh từ thực tiễn; cần tuyệt đối tránh “bệnh kinh nghiệm” và “bệnh giáo điều” trong tổ chức thực hiện các văn bản, quy định của Đảng và Nhà nước đối với công việc nói trên.
4- Kiểm tra, xử lý kịp thời những hành vi lệch chuẩn văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng. Những biện pháp xử lý cần bảo đảm tác dụng giáo dục sâu sắc, đủ sức răn đe để góp phần ngăn chặn những trường hợp, hành vi tương tự có thể diễn ra không chỉ trong bộ phận thanh niên mà trên phạm vi toàn xã hội.
5- Công tác tổng kết, rút kinh nghiệm cần được tiến hành thường xuyên, thiết thực và có sự tham gia của nhiều chủ thể liên quan để xác định những việc chưa làm được; đồng thời, chỉ ra nguyên nhân và gợi mở giải pháp để tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng việc xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng.
Thứ ba, các cơ quan tham gia vào việc hoạch định và tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách và pháp luật về xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử của thanh niên Việt Nam trên không gian mạng (cơ quan quản lý thông tin và truyền thông, cơ quan quản lý văn hóa, cơ quan quản lý giáo dục - đào tạo, cơ quan thực hiện công tác thanh niên các cấp) cần phối hợp trong xây dựng “Bộ tiêu chí ứng xử của thanh niên trên không gian mạng”; xây dựng giải pháp về kỹ thuật trong xử lý với những hành vi lệch chuẩn văn hóa ứng xử của thanh niên trên không gian mạng; đưa nội dung chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng vào chương trình giáo dục - đào tạo các cấp, nhằm xây dựng chuẩn mực văn hóa ứng xử trên không gian mạng của thanh niên Việt Nam hiện nay./.
TS Nguyễn Thị Thu Huyền - TS Phạm Minh Hoàng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Học viện Chính trị khu vực I/tapchicongsan.org.vn
--------------------------
(1) Như: Nghị quyết số 05-NQ/TW, ngày 28-11-1987, của Bộ Chính trị, về “Đổi mới và nâng cao trình độ lãnh đạo, quản lý văn học, nghệ thuật và văn hóa, phát huy khả năng sáng tạo, đưa văn học, nghệ thuật và văn hóa phát triển lên một bước mới”; Nghị quyết số 04-NQ/HNTW, ngày 14-1-1993, của Hội nghị Trung ương 4 khóa VII, về “Một số nhiệm vụ văn hóa, văn nghệ những năm trước mắt”; Nghị quyết số 03-NQ/TW, ngày 16-7-1998, của Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII, về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI, “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”… là các nghị quyết có ý nghĩa chiến lược về phát triển văn hóa Việt Nam
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, t. I, tr. 143
(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 146
(4) Quyết định số 311/QĐ-TTg, ngày 5-3-2022, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chương trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng trên không gian mạng giai đoạn 2022 - 2030”
(5) Theo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khóa XI, đã có hơn 4.000 fanpage trên mạng xã hội Facebook từ Trung ương tới cơ sở và 2,2 triệu thuê bao kết nối ứng dụng di động “Thanh niên Việt Nam”
(6) Nguyễn Văn Thật: “Phát huy vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 31, 2022, tr. 53