Là lãnh tụ kiệt xuất, Chủ tịch Hồ Chí Minh đồng thời là nhà văn, nhà thơ, nhà báo nổi tiếng trong và ngoài nước. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Người đã dành nhiều tâm huyết, thời gian cho hoạt động báo chí. Hơn nửa thế kỷ lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Người luôn lấy báo chí làm vũ khí sắc bén để tấn công kẻ thù, đồng thời giáo dục tư tưởng, đạo đức, tình cảm cách mạng cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân.
Ảnh minh họa: Tất Thắng
Những tác phẩm báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt nền móng vững chắc cho báo chí cách mạng Việt Nam, mãi mãi tỏa sáng, soi đường cho các thế hệ người làm báo. Ngay từ năm 1919, với bút danh Nguyễn Ái Quốc, Người đã tham gia viết các bài báo đầu tiên như “Tâm địa thực dân”, “Vấn đề bản xứ”… nhằm vạch trần dã tâm của bọn thực dân muốn kìm giữ người dân bản xứ trong vòng nô lệ. Người đã sáng lập nhiều tờ báo như: “Người cùng khổ”, “Thanh niên”, “Việt Nam độc lập”…, tham gia viết cho nhiều tờ báo trong và ngoài nước với hàng trăm bút danh và bằng nhiều thứ tiếng (Việt, Hán, Anh, Pháp, Nga). Với bút pháp độc đáo, sáng tạo, thể hiện rõ quan điểm chính trị, những bài báo của Người đã đề cập đến nhiều vấn đề rộng lớn của dân tộc và thời đại, tác động lớn đến phong trào cách mạng, thức tỉnh lòng yêu nước của Nhân dân Việt Nam và các nước thuộc địa.
Những tác phẩm báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn thể hiện tính chiến đấu vì một mục tiêu duy nhất: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Người đã khéo léo vận dụng chủ động và sáng tạo sự kết hợp giữa báo chí với tri thức sử học, triết học, văn học…, tạo nên những tác phẩm báo chí phong phú, hấp dẫn, có giá trị thời đại. Sự kết hợp giữa văn hóa dân tộc với vốn tri thức văn hóa phương Đông và phương Tây, sáng suốt chọn lựa những giá trị văn hóa tiêu biểu của dân tộc và nhân loại đã tạo nên những bài báo mang phong cách đặc biệt của Hồ Chí Minh. Những bài báo của Người đến nay vẫn còn nguyên giá trị như “Đời sống mới”, “Phê bình và sửa chữa”, ‘Sửa đổi lối làm việc”, “Đạo đức cách mạng”, “Dân vận”…
Những trải nghiệm của Bác trong hành trình tìm đường cứu nước, vừa lao động duy trì cuộc sống, vừa tiếp xúc, tìm tòi con đường đi cho dân tộc Việt Nam đã trở thành những tư liệu quý báu để Người viết báo. Trong thời gian ở Pari, nhờ sự hướng dẫn của một đồng chí công nhân ở tòa báo “Đời sống thợ thuyền”, lần đầu tiên Bác viết tin tức gửi đăng báo. Mỗi lần có tin được đăng, Bác đều đem tin đã đăng trên báo so với bài mình đã viết để rút kinh nghiệm. Khi đã quen dần, Bác viết về tội ác của thực dân Pháp ở các nước thuộc địa, đối tượng phục vụ là quần chúng lao động. Bài báo của Bác thường ngắn gọn, dễ hiểu, thiết thực, theo phương châm: viết cốt là để giáo dục, cổ động; nếu người xem mà không nhớ được, không hiểu được, là viết không đúng, nhằm không đúng mục đích. Muốn cho người xem hiểu được, nhớ được, làm được, thì phải viết cho đúng trình độ của người xem, viết rõ ràng, gọn gàng, chớ dùng chữ nhiều, tránh lối viết dài dòng, “tràng giang đại hải”. Khi viết, cần trả lời câu hỏi: Vì ai mình viết? Mục đích viết làm gì? Viết cái gì? Câu trả lời phải rõ ràng: Viết cho đại đa số; viết để phục vụ quần chúng; viết để nêu lên những cái hay, cái tốt của dân tộc ta, bộ đội, cán bộ ta, và phê phán kẻ thù. “Nói tóm lại viết cũng như mọi việc khác, phải có chí, chớ giấu dốt, nhờ tự phê bình và phê bình mà tiến bộ. Quyết tâm thì việc gì khó mấy cũng làm được.”(1).
Phong cách viết của nhà báo cách mạng Hồ Chí Minh là những kinh nghiệm hết sức quý báu và vẫn giữ nguyên giá trị trong giai đoạn hiện nay. Người làm báo hiện nay được đào tạo chuyên sâu, bài bản, với phong cách mới, phương tiện hiện đại, nhưng những chỉ dẫn của Người về viết báo vẫn rất quan trọng và cần thiết. Để đáp ứng yêu cầu hội nhập trong tình hình mới, mỗi phóng viên, biên tập viên, người làm báo cần nâng cao trình độ chuyên môn, lý luận chính trị, ngoại ngữ, công nghệ thông tin… có những bài báo chất lượng, cung cấp thông tin chính thống chính xác, tin cậy, định hướng tốt dư luận xã hội, đồng thời chủ động nhận diện, phê phán, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, xây dựng nền tảng đạo đức, văn hóa xã hội lành mạnh. Người làm báo cần gắn bó với cuộc sống người dân, nêu những tấm gương người tốt, việc tốt; phát hiện những vướng mắc nảy sinh, vấn đề cần phải đấu tranh như tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, hàng giả, hàng kém chất lượng…; nắm bắt tâm tư nguyện vọng của dân để giúp Đảng, Nhà nước có chủ trương, chính sách đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Ghi nhớ lời Bác: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa, chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động”(2), những người làm báo - những chiến sĩ cách mạng chắc chắn sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, kế tục sự nghiệp báo chí xuất sắc của nhà báo cách mạng Hồ Chí Minh./.
Nguyễn Nhung
- Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQGST, Hà Nội, 2011, t 7, tr 212
- Hồ Chí Minh toàn tập, Sđd, t 13, tr 466