Các cán bộ, chiến sĩ trên quần đảo Trường Sa - Ảnh: TTXVN
Việt Nam là quốc gia biển. Vùng biển, đảo của nước ta có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Tuy nhiên hiện nay, tranh chấp chủ quyền biển, đảo đang diễn ra rất căng thẳng, phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến xung đột, đối đầu. Do đó, cùng với tăng cường sức mạnh quân sự, quốc phòng, sẵn sàng xử lý thắng lợi mọi tình huống xảy ra trên biển, cần phải đẩy mạnh hoạt động đối ngoại, nhất là đối ngoại quốc phòng, nhằm giải quyết mọi bất đồng, tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, ngăn ngừa, hóa giải mọi nguy cơ dẫn đến chiến tranh, xung đột, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, chủ quyền biển, đảo “từ sớm, từ xa”.
Nước ta có bờ biển kéo dài hơn 3.260 km và hơn 3.000 hòn đảo lớn, nhỏ; vùng biển rộng hơn 1 triệu km2 với nguồn tài nguyên đa dạng, phong phú giàu tiềm năng. Đối với hoạt động quân sự, quốc phòng, biển, đảo nước ta được ví như mặt tiền, sân trước, cửa ngõ của quốc gia; biển, đảo, thềm lục địa và đất liền hợp thành “phên dậu”, chiến lũy nhiều tầng, nhiều lớp, thế trận phòng thủ liên hoàn, vững chắc để ngăn chặn, đánh bại các cuộc tiến công của đối phương từ hướng biển, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo “từ sớm, từ xa”.
Với địa hình bờ biển kéo dài, quanh co, khúc khuỷu, ở nhiều nơi, núi chạy lan ra sát biển, tạo thành thế hiểm trở, có nhiều vịnh kín, xen lẫn những bờ biển bằng phẳng, là điều kiện thuận lợi để bố trí thế trận quân sự, che giấu lực lượng, trú đậu tàu thuyền và cơ động lực lượng bằng đường biển. Hệ thống quần đảo và đảo trên vùng biển nước ta giữ vai trò hết sức quan trọng trong xây dựng thế trận phòng thủ nhiều tầng, nhiều lớp, vững chắc, liên hoàn giữa đất liền với biển, đảo.
Cùng với dải đất liền ven biển, các đảo và quần đảo của Việt Nam rất thuận lợi cho việc xây dựng các căn cứ quân sự, điểm tựa, pháo đài, trạm gác tiền tiêu, với thế bố trí chiến lược hợp lý trên bờ, dưới nước, tạo điều kiện thuận lợi để bảo vệ, kiểm soát và làm chủ vùng biển của nước ta. Đồng thời, đây cũng là những lợi thế để bố trí lực lượng, vũ khí trang bị kỹ thuật của các lực lượng hoạt động trên biển, ven biển phối hợp chặt chẽ với các lực lượng khác trên bờ, tạo thành thế liên hoàn biển - đảo - bờ trong thế trận phòng thủ khu vực vững chắc, bảo vệ an toàn cho các mục tiêu trọng yếu, nhất là các khu vực biển trọng điểm như Vịnh Bắc Bộ; vùng biển quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa; Cụm Kinh tế - Khoa học - Dịch vụ dầu khí (DK1) và vùng biển Tây Nam của Tổ quốc. Biển, đảo còn là chiến trường rộng lớn để ta triển khai thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân trên biển để phòng thủ bảo vệ Tổ quốc, ngăn ngừa các nguy cơ dẫn đến chiến tranh, xung đột “từ sớm, từ xa”.
Cảnh sát biển Việt Nam và Lực lượng Bảo vệ bờ biển Ấn Độ luyện tập ứng phó sự cố cháy nổ trên biển, tháng 12/2024.
Hiện nay, bên cạnh những thời cơ, điều kiện thuận lợi, sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chủ quyền biển, đảo của nước ta đang đứng trước rất nhiều khó khăn, thách thức: Trên thế giới, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, quyết liệt, thậm chí đối đầu; các nước lớn tăng cường điều chỉnh chiến lược, ra sức lôi kéo, tập hợp lực lượng, vừa cạnh tranh, kiềm chế lẫn nhau, nhưng cũng sẵn sàng thỏa hiệp, bắt tay nhau khi cần, can thiệp ngày càng sâu vào nội bộ các nước khác, tạo thách thức rất lớn đối với các nước đang phát triển, nhất là các nước nhỏ. Chiến tranh cục bộ, xung đột quân sự, sắc tộc, tôn giáo diễn ra căng thẳng, phức tạp, quyết liệt ở nhiều nơi, tác động toàn diện đến hòa bình, ổn định, an ninh của nhiều quốc gia, khu vực. Tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, nhất là tranh chấp biển, đảo ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương ngày càng gia tăng. Mâu thuẫn lợi ích giữa các nước lớn trong khu vực và quốc gia có quyền lợi đang đẩy tranh chấp trên Biển Đông trước nguy cơ xung đột quân sự, chiến tranh biển, đảo ngày càng gia tăng, đe dọa trực tiếp đến chủ quyền biển, đảo và an ninh quốc gia trên biển và từ hướng biển.
Công tác quản lý, bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia trên Biển Đông và việc quản lý, bảo vệ vùng biển phía Tây Nam còn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Chủ quyền biên giới, an ninh hàng hải và phát triển kinh tế biển của Việt Nam có nguy cơ bị đe dọa. Các thế lực thù địch, đối tượng phản động, cơ hội chính trị triệt để lợi dụng vấn đề Biển Đông để xuyên tạc chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước ta, tác động trực tiếp đến tâm tư, tình cảm của cán bộ, đảng viên và nhân dân cũng như công tác quản lý, bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.
Thực tiễn trên đang đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn, khó khăn, phức tạp hơn cho nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo hiện nay. Vì vậy, vấn đề cấp thiết, có ý nghĩa sống còn là làm thế nào để bảo vệ được chủ quyền biển, đảo, ngăn chặn kịp thời các hành động xâm phạm đến chủ quyền biển, đảo, xâm hại đến lợi ích của quốc gia trên biển; ngăn ngừa, đẩy lùi được các nguy cơ dẫn đến chiến tranh, xung đột, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi để khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của biển, đảo cho phát triển đất nước.
Trong bối cảnh hiện nay, để bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc, đòi hỏi phải thực hiện toàn diện, đồng bộ, quyết liệt nhiều nhiệm vụ, giải pháp về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại...; phải phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của toàn quân và toàn dân ta, đặc biệt là vai trò của hoạt động đối ngoại quốc phòng nhằm tăng cường sự hợp tác, tin cậy, giải quyết mọi bất đồng, tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, ngăn ngừa, hóa giải các nguy cơ dẫn đến chiến tranh, xung đột biển, đảo “từ sớm, từ xa”. Theo đó, cần tập trung vào những vấn đề cơ bản sau:
Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thông tin đối ngoại về chủ quyền biển, đảo của Việt Nam ra cộng đồng quốc tế.
Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền biển, đảo; phân giới, cắm mốc và quản lý biên giới trên đất liền năm 2023 và triển khai nhiệm vụ năm 2024 - Ảnh: VGP
Đây là vấn đề rất quan trọng và cần thiết hiện nay, bởi vì, chủ quyền biển, đảo của Việt Nam đã được xác định rất rõ ràng, tuy nhiên không phải tất cả cộng đồng quốc tế cũng như kiều bào ta ở nước ngoài đều hiểu rõ, quan tâm và ủng hộ chúng ta. Do đó, cần tiếp tục tuyên truyền rộng rãi, đẩy mạnh thông tin đối ngoại về chủ quyền biển, đảo của Việt Nam, tập trung vào cơ sở lịch sử, pháp lý khẳng định chủ quyền biển, đảo của nước ta, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982, Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC), các Hiệp định, các nguyên tắc, thỏa thuận có liên quan đến biển, đảo đã ký giữa Việt Nam với các quốc gia trong khu vực Biển Đông nhằm tranh thủ tối đa sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền tại các diễn đàn quốc tế, nhằm quảng bá hình ảnh đất nước, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của các nước, tổ chức quốc tế đối với quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam trên biển, cũng như phát huy mọi nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên biển, đảo. Đặc biệt, cần cung cấp đầy đủ, kịp thời căn cứ pháp lý, cơ sở lịch sử khẳng định chủ quyền không thể tranh cãi của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa; vạch rõ mưu đồ và hành động của nước ngoài xâm phạm chủ quyền biển, đảo nước ta; tình hình tranh chấp và quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước ta trong giải quyết tranh chấp chủ quyền biển, đảo trên Biển Đông…; kịp thời thông tin, định hướng tư tưởng dư luận trước những tình huống phức tạp, nhạy cảm; vạch trần mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, không để bị lợi dụng, lôi kéo; tích cực, chủ động đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc về chủ quyền biển, đảo của Việt Nam.
Hai là, chủ động giải quyết mọi bất đồng, tranh chấp trên biển bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, không để xảy ra xung đột, đối đầu.
Quán triệt sâu sắc và thực hiện đúng quan điểm: “Việt Nam kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với các vùng biển của mình theo luật pháp quốc tế. Việt Nam tuân thủ Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa Việt Nam và Trung Quốc; tiếp tục thực hiện toàn diện, hiệu quả DOC, cùng với các nước ASEAN phấn đấu sớm đạt được COC với Trung Quốc; kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp, gìn giữ hòa bình, ổn định ở Biển Đông”[1].
Tích cực thúc đẩy đàm phán phân định, hợp tác cùng phát triển ở các vùng biển chồng lấn trong quá trình phân định trên cơ sở không ảnh hưởng đến lập trường, nguyên tắc về chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam. Tích cực tham gia hoạt động đàm phán, trao đổi để tìm kiếm giải pháp toàn diện, lâu dài giải quyết các vấn đề bất đồng về ranh giới thềm lục địa, vùng đặc quyền kinh tế với các nước láng giềng trên tinh thần bình đẳng, hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Ủng hộ và bảo vệ quyền tự do đi lại, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không trên Biển Đông; thực hiện nghiêm túc các hiệp định, thỏa thuận trên biển đã ký với các quốc gia trong khu vực. Chú trọng nâng cao nhận thức cho các cơ quan, đơn vị, các lực lượng trực tiếp làm nhiệm vụ trên biển, đảo nhận thức rõ tính chất phức tạp của nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới; kiên quyết, kiên trì đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật trên biển, các hoạt động khai thác trái phép, vi phạm chủ quyền quốc gia; bình tĩnh, thận trọng, tỉnh táo xử lý các tình huống, không để mắc mưu khiêu khích của bên ngoài.
Ba là, bám sát thực tiễn, dự báo chính xác tình hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước có đối sách xử lý phù hợp, không để bị động, bất ngờ trên hướng biển.
Trong bối cảnh tranh chấp chủ quyền, lợi ích, tài nguyên trên Biển Đông ngày càng diễn biến căng thẳng, phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến xung đột, càng đặt ra yêu cầu cao cho công tác dự báo, tham mưu chiến lược trên hướng biển. Theo đó, phải tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 806-NQ/QUTW, ngày 31/12/2013 của Quân ủy Trung ương “Về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo”; Nghị quyết số 2662-NQ/QUTW, ngày 26/02/2024 của Quân ủy Trung ương “Về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo”. Thường xuyên bám sát thực tiễn, chủ động nắm, dự báo sớm, chính xác tình hình, nhất là sự điều chỉnh chiến lược, sách lược của các nước trên Biển Đông để kịp thời tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác đối ngoại quốc phòng trên hướng biển, có đối sách xử lý phù hợp, hiệu quả mọi tình huống xảy ra. Đặc biệt, phải gắn hoạt động đối ngoại quốc phòng với tình hình thực tiễn trên biển, tỉnh táo, cảnh giác, phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các lực lượng, kiên quyết, kiên trì, khôn khéo đấu tranh bảo vệ vững chắc chủ quyền, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên các vùng biển, đảo của Tổ quốc.
Bốn là, đẩy mạnh giao lưu, hợp tác quốc phòng, nhất là đối ngoại hải quân, cảnh sát biển, ngăn ngừa nguy cơ xung đột biển, đảo “từ sớm, từ xa”.
Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chụp ảnh lưu niệm cùng các đại biểu tham dự Chương trình “Cảnh sát biển Việt Nam và những người bạn” lần thứ II, tháng 12/2024.
Quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng: “Đối ngoại, ngoại giao đóng vai trò tiên phong trong việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, quyền chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước”[2]; triển khai đồng bộ, toàn diện các hoạt động hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng trên cả bình diện song phương và đa phương, phù hợp với tình hình thực tế, hiệu quả, thực chất và theo đúng phương châm, đối sách của Đảng, Nhà nước, quy định của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng. Đẩy mạnh hoạt động đối ngoại quốc phòng với quân đội, hải quân, cảnh sát biển các nước có vùng biển giáp ranh, bạn bè, đối tác truyền thống để cùng nhau xây dựng lòng tin, phối hợp trong giải quyết những bất đồng, tranh chấp về ranh giới thềm lục địa, vùng đặc quyền kinh tế với các nước láng giềng trên tinh thần bình đẳng, hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng luật pháp quốc tế, ngăn ngừa xung đột và ứng phó với những thách thức an ninh chung. Tiếp tục duy trì, phát huy có hiệu quả cơ chế tuần tra chung, tuần tra liên hợp, kết nối thông tin liên lạc, đẩy mạnh các hoạt động giao lưu, phối hợp; qua đó, tạo môi trường quốc tế thuận lợi, xây dựng vùng biển hòa bình, hữu nghị, hợp tác, ổn định lâu dài và phát triển.
***
Đối ngoại quốc phòng là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta; là một mặt hoạt động quốc phòng quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu bảo vệ vững chắc Tổ quốc bằng biện pháp hòa bình. Trong bối cảnh tranh chấp chủ quyền biển, đảo diễn ra ngày càng gay gắt, phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ dẫn đến xung đột, càng đòi hỏi phải đẩy mạnh hoạt động đối ngoại quốc phòng nhằm tăng cường sự hợp tác, tin cậy, hiểu biết lẫn nhau; giải quyết mọi bất đồng, tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, ngăn ngừa, hóa giải các nguy cơ dẫn đến chiến tranh, xung đột, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo “từ sớm, từ xa”./.
Đại tá, TS Bùi Đình Tiệp
Phó Chủ nhiệm Chính trị Hải quân/baocaovien.vn