Lán Khuổi Nậm ở Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, Cao Bằng, nơi diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng cộng sản Đông dương lần thứ VIII (5/1941) quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh. Nguồn ảnh: baotanglichsu.vn
Một trong những bài học lịch sử to lớn mà Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở mỗi người con đất Việt phải ghi nhớ, đó là bài học về sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, như Người từng nói: “Sử ta dạy cho bài học này: Lúc nào dân ta đoàn kết muôn người như một thì nước ta độc lập, tự do.Trái lại, lúc nào dân ta không đoàn kết thì bị nước người xâm lấn” [1]. Tư tưởng này được thể hiện xuyên suốt trong cả cuộc đời Hồ Chí Minh, cả về phương diện lý luận cũng như thực tiễn. Điều này thể hiện rõ nét nhất trong việc Người chủ trương thành lập Việt Nam độc lập đồng minh (Mặt trận Việt Minh), năm 1941.
Ngày 28/01/1941, sau gần 30 năm hoạt động ở nước ngoài, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã trở về Tổ quốc, trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng cả nước. Tháng 5 năm 1941, trước những thay đổi mạnh mẽ của tình hình trong nước và những biến động to lớn trên thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã triệu tập và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 của Đảng quyết định sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của Đảng - khẳng định giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng Việt Nam. Hội nghị Trung ương 8 do Nguyễn Ái Quốc chủ trì họp từ ngày 10 đến ngày 19-5-1941 tại Pác Bó, Hà Quảng, Cao Bằng. Dự Hội nghị có các đồng chí Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Phùng Chí Kiên, Hạ Bá Cang (tức Hoàng Quốc Việt), Vũ Anh và một số đồng chí khác. Theo sáng kiến và đề nghị của Nguyễn Ái Quốc, Trung ương quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh (19-5-1941) nhằm tập hợp và đoàn kết rộng rãi các giai cấp, các dân tộc, tôn giáo, các giới…
Nghị quyết Trung ương 8 (5-1941) nhấn mạnh sự cần thiết phải lập Ủy ban tuyên truyền với các phương pháp tuyên truyền, viết sách báo, truyền đơn, biểu ngữ để cổ động dân chúng. Với sự chỉ đạo của Trung ương Đảng và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, ngày 25-1-1942, báo Cứu quốc - cơ quan của Tổng bộ Việt Minh đã ra số đầu. Báo Cứu quốc đặt dưới sự chỉ đạo của Ban tuyên truyền, cổ động Trung ương Đảng, trực tiếp là Tổng Bí thư Trường Chinh. Tờ báo đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển Mặt trận Việt Minh.
Ngay sau khi Mặt trận Việt Minh ra đời, Nguyễn Ái Quốc đã viết nhiều bài báo, thơ tuyên truyền, giải thích chính sách của Mặt trận Việt Minh. Nguyễn Ái Quốc nhấn mạnh: “Muốn tự do độc lập thì phải hy sinh tranh đấu. Vậy ngay từ đây, mỗi cán bộ, mỗi một hội viên Việt Minh đều phải tuyên truyền tổ chức; Phải làm cho các Hội cứu quốc ngày càng mạnh, làm cho các đội tự vệ, các đội du kích ngày càng nhiều. Toàn quốc đồng bào, bất kỳ già trẻ, gái trai, bất kỳ giàu nghèo, quý tiện đều phải vào các Hội cứu quốc. Đoàn kết được chặt chẽ, giải phóng sẽ thành công” [2].
Kể từ thời khắc lịch sử đó, “hai chữ Việt Minh trong một thời kỳ dài làm nức lòng đồng bào cả nước, hai chữ Việt Minh còn mãi mãi trong lịch sử, chói lọi nét vàng” [3], bởi lần đầu tiên một mặt trận thống nhất dân tộc mang tên Việt Nam được thành lập, do Đảng Cộng sản lãnh đạo, có sức mạnh hiệu triệu, đánh thức tinh thần dân tộc của toàn dân nhằm đánh Pháp, đuổi Nhật. Mặt trận Việt Minh đã góp phần quyết định sự thành công của Cách mạng tháng Tám và vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh là vô cùng to lớn, được ví như người cầm lái con tàu cách mạng vượt qua bão táp để cập bến độc lập tự do. Với chủ trương đúng đắn và phù hợp với nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân, Mặt trận Việt Minh đã thu hút được sự tham gia của đông đảo nhân dân với các tầng lớp khác nhau. Đến năm 1942, các tổ chức cứu quốc của Việt Minh như Công nhân cứu quốc, Nông dân cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, Thanh niên cứu quốc, Tự vệ cứu quốc đã được thành lập ở nhiều tỉnh miền Bắc và một số tỉnh miền Trung.
Việt Minh là cơ sở cho sự đoàn kết toàn dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: “Dưới lá cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên”, “Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta” [4] . Với sức mạnh và ý chí tự lực, tự cường của dân tộc, cuộc Cách mạng Tháng Tám đã thắng lợi vẻ vang, mở ra kỷ nguyên mới của lịch sử dân tộc, kỷ nguyên độc lập, tự do, từng bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Để tuyên truyền rộng rãi về chủ trương, chính sách của Mặt trận Việt Minh nhằm thu hút ngày càng đông đảo sự ủng hộ của các tầng lớp, đồng bào các dân tộc, Bác Hồ đã sáng tác Diễn ca “Mười chính sách của Việt Minh” bằng thể thơ lục bát rất dễ nhớ, dễ thuộc, dễ truyền tụng trong quần chúng nhân dân.
Việt Nam độc lập đồng minh
Có bản chương trình đánh Nhật, đánh Tây.
Quyết làm cho nước non này,
Cờ treo độc lập, nền xây bình quyền:
Làm cho con cháu Rồng, Tiên,
Dân ta giữ lấy lợi quyền của ta.
[…]
Khuyên ai nên nhớ chữ đồng,
Đồng tình, đồng sức, đồng lòng, đồng minh.
Người kêu gọi:
Hỡi ai con cháu Hồng Bàng,
Chúng ta phải biết kết đoàn mau mau.
Yêu nhau xin nhớ lời nhau,
Việt Minh hội ấy mau mau phải vào
(Ca sợi chỉ, Báo Việt Nam độc lập, số 122,1/4/1942)
Để phát triển và tăng cường lực lượng cách mạng trong mọi lĩnh vực, trên các địa bàn như chủ trương của Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng Đông Dương (tháng 2/1943), Mặt trận Việt Minh liên minh với tất cả các đảng phái, các nhóm yêu nước chưa gia nhập Việt Minh nhằm mục tiêu giải phóng, độc lập dân tộc. Song song với việc lôi kéo, kêu gọi hợp tác với các đảng phái khác, cuộc đấu tranh chống lại các tổ chức phản động cũng là một nhiệm vụ chính trị cấp bách đặt ra. Tại Việt Nam, trong thời kỳ 1941-1945, ngoài các đảng phái, tổ chức thân chính quyền thực dân, thân Nhật, còn có khá nhiều tổ chức có khuynh hướng chống Pháp. Chính sách đại đoàn kết dân tộc “kháng Nhật cứu nước” của Mặt trận Việt Minh không chỉ thu hút ngày càng đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia mà còn tác động mạnh mẽ dẫn tới sự phân hoá trong các tổ chức chính trị, đảng phái ở nước ta lúc bấy giờ. Một số thành viên của nội các Trần Trọng Kim đã ngả theo cách mạng như Phan Kế Toại, Tạ Quang Bửu, Trần Duy Hưng, Đặng Thai Mai, Nguyễn Xiển, Bùi Kỷ, Phan Anh... Các trí thức có tên tuổi đã ngả theo cách mạng, một số đã trở thành thành viên của Mặt trận Việt Minh như Hoàng Đạo Thúy, Vũ Đình Hòe, Đỗ Đức Dục...
Cách mạng Tháng Tám giành thắng lợi oanh liệt và nhanh chóng do nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do chính sách đại đoàn kết dân tộc của Mặt trận Việt Minh do Đảng Cộng sản Đông Dương và lãnh tụ Hồ Chí Minh thành lập và lãnh đạo, đúng như Tuyên ngôn của Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh - Liên Việt họp tháng 3/1951 khẳng định: “Việt Minh có công lớn trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân chống quân cướp nước”. Mặt trận Việt Minh đã thực sự trở thành trung tâm tập hợp, đoàn kết các giai cấp, đảng phái chính trị và cá nhân yêu nước trong toàn quốc làm nên cuộc cách mạng long trời, lở đất, lật nhào chế độ phong kiến hàng nghìn năm, bẻ gẫy xiềng xích nô lệ hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, giành lại độc lập dân tộc, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà - nhà nước công nông đầu tiên ở khu vực.
Bước vào thời kỳ đổi mới đất nước, tư tưởng đại đoàn kết Hồ Chí Minh đã được Đảng Cộng sản Việt Nam quán triệt, vận dụng thể hiện trong các Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng và một số Nghị quyết chuyên đề về xây dựng và phát huy khối đại đoàn kết dân tộc, như Nghị quyết số 07/NQ-TW ngày 17-11-1993 của Bộ Chính trị (khóa VII) về Đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc thống nhất; Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX (1-2004) về Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên được mở rộng, vai trò và vị trí trong xã hội được nâng cao, nội dung hoạt động phong phú, thiết thực hơn, đã động viên, lôi cuốn được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước.
Đã 80 năm đã trôi qua, nhưng Hội nghị Trung ương lần thứ 8, cùng với sự ra đời của Mặt trận Việt Minh luôn là một trong những sự kiện lịch sử hết sức quan trọng, là một dấu mốc son trong lịch sử dân tộc. Sự kiện đó đánh dấu bước hoàn chỉnh sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược và sách lược của Đảng ta trực tiếp góp phần quyết định thắng lợi của Cách mạng Việt Nam. Mặt trận Việt Minh đã trở thành biểu tượng sáng ngời của khối đại đoàn kết toàn dân, của tư tưởng Hồ Chí Minh về Mặt trận dân tộc thống nhất và để lại cho Đảng ta những bài học quý báu, được Đảng ta vận dụng một cách linh hoạt, hiệu quả sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và sự nghiệp đổi mới đất nước trong giai đoạn hiện nay.
[1] Bài viết trên báo Việt Nam độc lập, số ra ngày 1/2/1942
[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.168.
[1] Hoàng Quốc Việt: Ánh sáng mới từ Pác Bó, Đầu nguồn (tập hồi ký), Nxb. Văn hóa, Hà Nội, 1975, tr.17
[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.596.
Nguyễn Thanh Thủy