Thực hiện kế hoạch nhanh chóng kết thúc cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, tháng 10-1947, thực dân Pháp huy động 12.000 quân tinh nhuệ (gồm hải, lục, không quân) mở một cuộc tiến công lớn, thọc sâu vào hậu phương ta. Ở vị trí trung tâm căn cứ địa Việt Bắc Tuyên Quang là một trọng điểm hành quân càn quét của quân Pháp, Đảng bộ tỉnh đã phát huy vai trò hạt nhân lãnh đạo quân và dân trong tỉnh bẻ gẫy gọng kìm phía Tây của thực dân Pháp, góp phần làm nên chiến thắng Việt Bắc – Thu Đông 1947.

Thế kỷ X đến thế kỷ XV là giai đoạn kể từ khi dân tộc Việt Nam bước đầu xác lập được Nhà nước quân chủ sau ngàn năm bị phương Bắc đô hộ và trải qua các triều đại Lý - Trần - Lê. Việc tìm hiểu về xã hội Tuyên Quang trong giai đoạn này hiện chưa có nhiều công trình nghiên cứu, nhưng thông qua những tư liệu cổ như Đại việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên, Dư địa chí của Nguyễn Trãi, Kiến Văn Tiểu Lục của Lê Quý Đôn,... và những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể hiện hữu trên vùng đất này, có thể phác họa vài nét về xã hội Tuyên Quang.

Cách đây 75 năm, thực hiện âm mưu tiêu diệt cơ quan đầu não của cách mạng; tìm diệt chủ lực, phá tan căn cứ địa Việt Bắc; bịt kín, khóa chặt biên giới Việt-Trung loại trừ mọi chi viện từ bên ngoài đối với cách mạng Việt Nam, thực dân Pháp mở một cuộc tiến công lớn, đánh thẳng vào trung tâm Việt Bắc. Với nhiều chiến thắng quân sự quan trọng, quân và dân Tuyên Quang đã anh dũng chiến đấu góp phần làm thất bại hoàn toàn cuộc tấn công của thực dân Pháp.

Cứ vào dịp cuối tháng 8 âm lịch, người dân vùng cao Na Hang lại được thưởng thức loại trái cây đặc biệt - "hồng không hạt”. Hồng không hạt theo tiếng của dân tộc Tày còn được gọi là “mác hồng” hay gọi là hồng ngâm do trước khi ăn, phải ngâm qua nước để khử chát.

Cách đây gần 4.000 năm, cư dân cổ bước vào giai đoạn hình thành nhà nước sơ khai (nhà nước Văn Lang - Âu Lạc). Qua những di chỉ tìm được có thể phác họa vài nét về tổ chức xã hội và đời sống cư dân cổ trên đất Tuyên Quang.

Từ những di tích khảo cổ được tìm thấy ở các địa phương trên địa bàn tỉnh, bước đầu có thể khẳng định: Tuyên Quang là vùng đất có sự hiện diện của con người ngay từ buổi bình minh hình thành. Cũng từ sự phân tích về các di vật đã tìm thấy, bức tranh sơ khai về đời sống của người Việt cổ trên đất Tuyên Quang đã dần được phác họa.

Cách trung tâm thành phố Tuyên Quang khoảng hơn 20km về phía Tây, di tích cách mạng Lào đặt tại thôn Làng Ngòi - Đá Bàn thuộc xã Mỹ Bằng, huyện Yên Sơn. Đây là nơi 72 năm về trước đã diễn ra nhiều hoạt động của Chính phủ cách mạng Lào, là nơi thể hiện sâu đậm tình hữu nghị trong quan hệ hai nước Việt Nam – Lào.

Thư tịch cổ đã chép về Tuyên Quang xưa: “Đây là xứ sơn kỳ thủy tú, vạn vật tốt tươi, mặt người tươi đẹp, ruộng nhiều lúa chín, đất nở đầy hoa, chim kêu vượn hót, thuốc quý tiềm tàng, sơn hào vô tận, không thứ gì là không có..., xem như nơi đây có nguồn thiêng hội tụ, vui nước an dân, hợp đức thánh nhân”. Chính thiên nhiêu ưu đãi và chiều sâu lịch sử đã tạo cho Tuyên Quang – vùng đất hội tụ đa sắc màu văn hóa.

Nằm ở vị trí vùng đệm giữa các tỉnh miền núi và trung du đồng bằng, địa hình Tuyên Quang có đặc điểm núi đồi chiếm ưu thế, nhưng bị chia cắt mạnh bởi hệ thống sông ngòi dày đặc, trong đó lớn nhất là sông Lô, sông Gâm và sông Phó Đáy. Xen kẽ hệ thống sông suối và núi đồi có những thung lũng, cánh đồng rộng rãi khá bằng phẳng được bồi đắp bởi phù sa, rất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp trồng trọt và chăn nuôi, đó cũng chính là cơ sở để Tuyên Quang sớm trở thành vùng đất hội tụ và sinh sống của cư dân cổ trong dòng chảy lịch sử phát triển của dân tộc.

Ai lên du lịch huyện vùng cao Na Hang đều muốn chụp ảnh ngọn núi Pác Tạ sừng sững. Núi Pác Tạ không những đẹp giữa khung cảnh nhà máy và hồ thủy điện Tuyên Quang mà còn là biểu tượng của phong cảnh, văn hóa, du lịch của huyện Na Hang nói riêng và toàn vùng khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang -Lâm Bình nói chung. Ngọn núi độc đáo nằm chắn thủ ở đoạn ngã ba sông nơi tọa lạc của ngôi đền Pác Tạ linh thiêng.

Không chỉ được biết đến là vùng đất còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa lâu đời của đồng bào dân tộc Tày, Dao, xã Trung Hà (Chiêm Hóa) từ lâu còn nổi tiếng với thác Bản Ba, dòng thác nguyên sơ, hùng vĩ, nước chảy quanh năm và là điểm tham quan du lịch hấp dẫn đối với du khách.

Tuyên Quang có truyền thống lịch sử, văn hóa phong phú, có không gian văn hóa vùng, miền với nhiều dân tộc cùng sinh sống và nguồn lực, vốn tri thức bản địa của nhân dân các dân tộc thiểu số, trong đó có dân tộc Tày. Nét đặc sắc trong văn học, nghệ thuật và tri thức dân gian người Tày không chỉ ở sự phát triển bền vững của cộng đồng mà còn thể hiện ở việc phát huy, tận dụng trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển du lịch, nhất là du lịch cộng đồng hiện nay.

Những ngày hè oi ả, ở các vạt đồi, triền nương vùng cao thường xuất hiện một loại nấm vô cùng đặc biệt: Nấm mối rừng. Nấm mối xuất hiện vào đầu mùa mưa, khoảng từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm.

Có dịp ghé qua Tuyên Quang, du khách nhất định phải thử một trong các thức quà sau của người Tày xứ Tuyên!

Ở Tuyên Quang, lễ cấp sắc ở mỗi dân tộc thiểu số có hình thức và ý nghĩa khác nhau. Đối với dân tộc Dao cấp sắc là để người con trai trưởng thành và cấp sắc để làm thầy cúng. Đối với dân tộc Tày việc cấp sắc chỉ diễn ra ở những người làm nghề thầy cúng.